‘Eén kind zal mij heel veel verdriet doen’



‘De grotemensenwereld sijpelde maar mondjesmaat haar leven binnen.’


Welkom in het leven van Berre, of Elke, hoe je het maar wilt zien. Berre gaat weg. Weg van haar labiele, wispelturige en zweverige moeder. Weg van haar moeders nieuwe vriend, die haar moeder ineens wèl aan het lachen krijgt, iets wat Berre blijkbaar niet kan. Weg van de moestuin, de biologische chips en de geestenverdrijvers. Ze heeft haar laatste examen gemaakt en vlucht naar Leiden. Een nieuwe stad, een nieuwe kamer, nieuwe mensen, een nieuwe naam, kortom, een nieuw leven. Daar noemt ze zich Elke. Elke is een vogel, ze vliegt uit, op zoek naar vrijheid.

Elke is naïef en weet eigenlijk niks van de wereld waarin ze zich bevindt. Dit maakt het boek heel aandoenlijk en toegankelijk. Koens zet haar hoofdpersoon kwetsbaar en puur neer. Elke maakt een enorme ontwikkeling door en die ontwikkeling gaat ineens heel snel, zo alleen in een grote stad. Ze moet zichzelf een identiteit vormen dus imiteert en observeert Elke alles en iedereen. Ze is bezig zichzelf en haar nieuwe leven vorm te geven en daarbij vooral geen aandacht te schenken aan haar oude leven, Berres leven. Maar haar verleden laat zich niet zomaar in een hoekje stoppen, ze neemt het mee, waar ze ook heen gaat. Koens heeft dit heel mooi verwerkt door middel van prachtige en ontroerende flashbacks. Geweldig is het hoofdstuk waarin Berre en haar zusje voor het eerst met haar vader naar de bioscoop gaan; ‘Ze waren het niet gewend. Ze werden in een auto al misselijk, maar dit was gruwelijk. Het camerawerk drukte hen in hun stoelen. Berre kneep in haar stoelleuningen en beet op haar lippen. Na een poosje werd ze zo moe van de heen en weer zwiepende beelden en de muziek die door haar lendenen golfde, dat ze haar ogen sloot.’ Hetzelfde hoofdstuk waarin ze batterijen opladen met hun handen, zij hebben immers een gave. Koens beschrijft dit ‘simpel’, zonder te veel poespas en metaforen. Ze schrijft waar het op staat en op die manier sta je heel dichtbij Berre en Elke. Enne Koens is een kei in sfeer overbrengen. Elkes flashbacks zijn de mooiste delen van het boek.

Berres ouders zijn gescheiden toen zij en haar zusje nog jong waren en sindsdien is haar moeder de weg kwijt. Ze doet van alles om haar leven weer op orde te krijgen en gaat daar nogal ver in, Berre en haar zusje overal in mee slepend. Vooral Berre heeft hier last van, ze lijdt onder het gedrag van haar moeder en neemt steeds meer afstand. Ze pleegt onzichtbaar verzet. Totdat het moment komt dat ze echt weg kan en dan is ze ook niet van plan terug te komen. Berre begint haar nieuwe leven als Elke in Leiden en doet heel hard haar best om haar moeder en haar verleden te vergeten. Met haar nieuwe vriendin Lassie spreekt ze af; ons leven begint hier en nu.

Niet alleen het verleden is ontroerend beschreven, het heden is dat ook. We lezen hoe Elke nieuwe vrienden maakt, een baan krijgt, eindelijk zelf kan bepalen wat ze eet en doet en vooral in die scenes spat het geluk van de bladzijden af. Enne Koens maakt ons op een heerlijke manier duidelijk hoe weinig Elke van de wereld weet. Een van mijn favoriete momenten in het boek is als Elke het uitmaakt met een van haar collega’s. ‘Met wie, met mij?’ is zijn reactie, ‘Ik wist niet eens dat het aan was.’ Koens heeft dit allemaal puur beschreven, je staat heel dicht bij Elke en dat maakt het ontroerend. In het heden zijn er delen die ik minder goed vond, die iets te langdradig waren of een beetje buiten het verhaal vielen. Er waren ook delen waar ik me wenkbrauwen even van optrok, maar goed, Berre is anders dan anderen, dat bewees ze al toen ze op de middelbare school haar hoofd kaal schoor.

We worden in het boek heen en weer geslingerd tussen Berre en Elke, geesten en grachten, moestuinen en bier, boeken en tv’s. Het gaat goed met Elke, ze geniet van haar nieuwe leven, feestjes en vrienden tot ze in een dip belandt. We hebben dan net het verleden afgerond. We hebben gelezen hoe verstikkend haar moeder kon zijn, hoe moeilijk het was om tussen haar vader en moeder in te staan, hoe haar moeder haar als bondgenoot beschouwde en haar al haar problemen vertelde. Dan moet er iets gebeuren. We werken er al een tijdje naar toe, maar dan komt toch echt het moment om naar huis te gaan. Onder druk van haar onderbuurman en vriend Epifano, strompelt ze heel dramatisch op blote voeten door struiken, sloten en weilanden naar huis…

Ik vind het een prachtig boek, een boek dat raakt. Het is wervelend geschreven en het verrast. Koens neemt je mee en stopt je in het hoofd van Berre en Elke en daar kom je voorlopig niet zo eenvoudig meer uit.

Vogel / Enne Koens / Uitgeverij Pimento / 2011 / 224 pag. / ISBN 9789049924805