Liz Kessler is met

Toen de wereld nog van ons was

aan haar proefstuk toe als het gaat over boeken over de Tweede Wereldoorlog. Zelf heb ik al meerdere verhalen over dit thema gelezen. Op de een of andere manier intrigeren de gebeurtenissen van 1938-1945 me enorm. Misschien omdat er zoveel geleden is, en dat zeker niet vergeten mag worden.

Liz Kessler laat ons kennismaken met drie jongeren in 1936. Ze zijn op dat moment eigenlijk nog kinderen, en beste vrienden. We volgen de kinderen verder doorheen de tijd en zien ze opgroeien tot jongvolwassenen. Alleen gaan ze alle drie een eigen weg op: Leo kan als Jodenzoon vluchten naar Engeland; Elsa heeft minder geluk, en komt via veel omwegen en deportaties uiteindelijk toch terecht in Auschwitz; Max komt ook terecht in Auschwitz, maar dan als soldaat en zoon van een belangrijke SS-officier. Waar Elsa en Leo halsstarrig blijven vasthouden aan hun herinneringen en een groepsfoto uit 1936 om te overleven, probeert Max deze herinneringen net zoveel mogelijk weg te duwen om overeind te blijven en te kunnen overleven in zijn nieuwe rol als soldaat.

Het verhaal is opgedeeld in verschillende delen, die elk een jaartal voorstellen tussen 1936 en 1945. In elke periode krijgen de drie jongeren een eigen stem. Bovenaan elk hoofdstuk staat telkens wie er aan het woord is. Op die manier krijgen we als lezer de verschillende verhaallijnen en perspectieven te zien van de ‘rollen’ tijdens WOII: de vluchtende, emigrerende Joden (het verhaal van Leo); de Joden die blijven, in getto’s moeten verblijven en uiteindelijk toch in concentratiekampen terecht komen; en de Arische Duitsers die het naziregime aanhangen en soldaten worden.

Ik vond het vrij uniek om in een boek de drie verschillende verhalen te kunnen volgen. Met als rode draad de vriendschap tussen de drie jongeren. De cover is dan ook heel goed gevonden. Je ziet duidelijk de polarisatie tussen de twee kanten (Max, met het hakenkruis, apart van de Joodse kinderen). Dit komt ook terug in de vertelperspectieven. Leo en Elsa vertellen vanuit een ik-perspectief, terwijl Max zijn stukjes vanuit de derde persoon worden verteld.

Tijdens het verhaal maken de kinderen een mooie ontwikkeling door. Waar ze starten vanuit hun jarenlange band met kinderlijke onschuld, zie je ze veel te vroeg volwassen worden in hun opgelegde rollen. Leo’s vader wordt al vroeg weggehaald, waardoor hij ineens de man in huis moet worden en moet zorgen dat zijn moeder veilig blijft. Elsa probeert te vluchten naar Praag, maar komt uiteindelijk in Auschwitz terecht. Ze moet veel te snel afscheid nemen van haar kinderlijke dromen en probeert alles te doen om te overleven. En Max probeert te zijn wie zijn vader wilt dat hij is, ook al druist dit in tegen alles wat hij in zijn hart voelt. Door gedisciplineerd te zijn en weinig emotie te tonen evolueert hij van onzeker buitenbeentje naar een populaire jongen die verlangt naar de acceptatie van zijn vader.

Toen de wereld nog van ons was

is een pakkende oorlogsroman die vlot leest. De korte hoofdstukken houden de snelheid hoog en Kessler weet het verhaal spannend te houden met toevallige ontmoetingen tussen de verschillende rollen. Als lezer ‘ken je het verhaal’ van WOII, maar je bent benieuwd waar deze drie kinderen in dat grotere geheel hun weg gaan zoeken en gaan terecht komen.

Met in het laatste hoofdstuk nog een sprong in de tijd naar 2021 probeert de auteur de link te liggen naar de huidige vluchtelingencrisis en het toenemende fascisme… Een mooi meegenomen kans als afsluiter van dit beklijvende verhaal.

Toen de wereld nog van ons was / Liz Kessler / Kok Boekencentrum / Vertaling Daniëlle Tuk / 2021 / 304 blz. / ISBN 9789026625008

Anna:

Ik woon en werk in Lokeren als zelfstandig pediatrisch kinesitherapeute. Alhoewel ik een trage lezer of ‘slowreader’ ben, heb ik wel altijd een boek bij me. Wat ik zo leuk vind aan lezen is dat je echt kan meeleven in de nieuwe wereld waarin je terecht komt en alles van de dagelijkse sleur even aan de kant laat liggen. Samen met De Leesfabriek heb ik al heel wat nieuwe boeken en schrijvers leren kennen!