Een duel is een mooie manier om te sterven

‘Maar toen herinnerde ik me die woorden van Rosenthal en besloot om alles op te schrijven, de gebeurtenissen naar waarheid. De verbeelding, ook naar waarheid. Want de grenzen tussen die twee zijn vaag en subtiel, net als in het leven zelf.’

Het is juist deze grens die continu opgezocht wordt in Het duel van

David Grossman

. Ruim zestien jaar na ‘het gebeurde’ vertelt de dan 28-jarige David over het duel dat hij meemaakte toen hij twaalf was. Wat waar is en wat verbeelding is, blijft gissen. Echter, de roman verliest hierdoor geen waarde. Hoewel Het duel minder sterk is dan eerdere boeken van Grossman, bevat het genoeg elementen om over na te denken.

David begint zijn verhaal met het pact dat hij sluit met de oude Rosenthal. De dan 12-jarige David hoort van Rosenthal dat hij een vijand heeft: Rudi Schwarz. Schwarz heeft Rosenthal een brief geschreven waarin hij vertelt dat hij de mond van Edith terug wil hebben. Hij beschuldigt Rosenthal van diefstal en is vastbesloten de mond te komen halen. David wil de oude man niet aan zijn lot overlaten en sluit een deal: ‘Want te oordelen naar de beschrijving van de bullebak en ook naar de inhoud van de vreemde dreigbrief die hij aan Rosenthal had geschreven, zou het verraad zijn als ik Rosenthal alleen tegenover die bullebak liet staan.’ Hij kruipt bij Rosenthal onder het bed en wacht de confrontatie af.

Grossman begint zijn roman aantrekkelijk. Een bijzonder perspectief, waarbij David de lezer direct aanspreekt (‘-en jullie weten intussen dat dat helemaal niet bij me past-‘) en zich bewust is van het feit dat hij een spannend verhaal wil gaan schrijven (‘Ik geef toe dat je niet veel hebt aan al die losse details als je een spannend verhaal wilt schrijven, maar meer heb ik niet.’), plaatst de lezer in een bijzondere situatie: de lezer gaat een spannend verhaal te lezen krijgen, waarbij het helemaal niet zeker is dat alles ook daadwerkelijk zo heeft plaatsgevonden.

Bovendien breekt Grossman exact op de juiste momenten het verhaal open. Elke keer wanneer hij de spanning opbouwt en de personages in het nauw drijft, stelt hij het geduld van de lezer op de proef door uit te wijden naar het verleden of andere gebeurtenissen: ‘Als je heel erg bang bent lijkt elke minuut een eeuwigheid (of in elk geval wel vijf minuten), en daarom houd ik nu even op met het beschrijven van de gebeurtenissen om jullie eindelijk uitgebreid te vertellen wie Rosenthal was, en wie de bullebak was, en wat de bullebak van Rosenthal wilde.’ Op die manier ontstaat een zorgvuldig opgebouwde spanningsboog die essentieel lijkt te zijn voor een waardige detective.

Al snel blijkt dat de twee mannen ruzie hebben om twee tekeningen van Edith Strauss. Rosenthal heeft de ogen, Schwarz hád de mond. Een strijd om eer of dood ontstaat en Schwarz wil een duel met Rosenthal. De volgende dag zullen de mannen elkaar treffen in een duel dat gaat om leven en dood. David, compleet van de kaart door dit bizarre voorval, geeft zichzelf één dag de tijd om Rosenthal te redden. Dat betekent dat hij moet zoeken wíe Edith was/is en waarom ze zo belangrijk was voor de mannen.

Langzaam ontstaat een detectiveverhaal, waarin David een belangrijke rol speelt. Jammer daarbij is dat zijn begrip trager lijkt te zijn dan dat van de lezer. David begrijpt gebeurtenissen en verhaalelementen (zoals het feit dat Rosenthal een wapen heeft) later dan de lezer, maar moet het nog wel steeds uitleggen. Het gevolg is dat het verhaal regelmatig lijntjes uitlegt die voor de lezer al bekend waren. Het neemt een deel van het eigen ‘onderzoekje spelen’ weg. De lezer kan lui achterover hangen en kleine David zijn werk laten doen.

Het duel lijkt voor het overgrote deel een ogenschijnlijk simpel detectiveverhaal met echte ‘western’-praktijken. De plot is niet ingewikkeld en ook de schrijfstijl is niet opvallend. Een, hetzij kleine, diepere laag is echter wel te ontdekken. Grossman laat met zijn verhaal zien dat de wereld verandert: ‘Maar je moet begrijpen, vriend David, de wereld verandert. Wat vroeger goed was is nu slecht, wat mooi was wordt nu lelijk gevonden. De mode verandert in zo’n hoog tempo, zo vermoeiend. Het lukt niet iedereen om zich aan dat tempo aan te passen.’ Hoewel dit in Het duel slechts op microniveau een rol lijkt te spelen, is het overdraagbaar naar de wereld van nu: ook onze wereld verandert en niet iedereen kan mee.

Wellicht vormt Het duel, hoe klein en ogenschijnlijk simpel het verhaal ook is, een waarschuwing en is het niet louter een detectiveverhaal. Echter, ook hier is de scheidslijn dun, net zoals in het echte leven.

David Grossman / Het duel / Vertaald door Tamir Herzberg / Uitgeverij Cossee / Amsterdam / 149 blz. / ISBN: 978 9059366954