Grens vertelt het verhaal van zowel Sofie, die op negenjarige leeftijd seksueel wordt misbruikt, als van Ruben, de zeventienjarige dader. Het verhaal sprak me aan omdat ik nog nooit een verhaal gelezen heb met dit thema waarbij je niet alleen Sofie’s invalshoek meekrijgt, maar ook de invalshoek van in dit geval Ruben. Het beloofde een compleet beeld te bieden van zowel de gevolgen voor Sofie als voor Ruben op jonge maar ook op latere leeftijd.
Hetgeen mij het meeste opviel aan Grens was dat Geysen teweeg weet te brengen dat je in plaats van te denken in termen van slachtoffer en dader, een verhaal over seksueel misbruik ervaart wat echte mensen aangaat zoals Sofie en Ruben. Wanneer het onderwerp seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt aangesneden, dan komen er twee beelden bij mij op. Aan de ene kant voel ik medelijden voor het slachtoffer en probeer ik mij voor te stellen wat de gevolgen zijn voor de persoon en diens verdere leven. Aan de andere kant ervaar ik puur onbegrip ten opzichte van de dader. Ik kan gewoon niet begrijpen waarom mensen andere mensen bewust op deze manier zouden misbruiken en daardoor is het ontzettend moeilijk je in het hoofd te verplaatsen van deze persoon. Door het wisselend perspectief tussen zowel Sofie als Ruben te gebruiken wordt niet alleen duidelijk hoe Sofie is omgegaan met die specifieke gebeurtenis die haar hele leven heeft beïnvloed, ook Rubens gedachtes, gevoelens en keuzes, kortom ook zijn leven, worden onder de loep genomen. Grens is op geen enkele manier een rechtvaardiging van Rubens gedrag. Zijn gedrag wordt echter wel inzichtelijk gemaakt en is niet langer onbegrijpelijk of ontoegankelijk.
Verder heeft Geysen ontzettend treffend en geloofwaardig weten te omschrijven hoe Sofie en Ruben de gebeurtenis hebben ervaren en er later mee omgaan. Sofie’s onschuld en onbegrip op negenjarige leeftijd maar ook haar latere angsten en afkeer voor seksuele intimiteiten zijn bijna tastbaar. Wanneer Sofie aan haar oudere broer Michael vraagt of zijn “piemel ook groot en hard kan worden” en hij hier geschokt en verontrust op reageert, werd voor mij ontzettend duidelijk hoe verwarrend de hele situatie voor Sofie moet zijn geweest. Sofie’s nachtmerries versterkten dit alleen maar en zorgden ervoor dat ik als lezer in Sofie’s hoofd en huid werd gezogen.
Desalniettemin zijn ook veel momenten die vanuit Rubens perspectief zijn geschreven erg aangrijpend. Het moment waarop Ruben naar Sofie’s kamer gaat is voor mij het beste voorbeeld hiervan. Hij heeft geen flauw idee waarom hij de behoeft heeft naar Sofie’s kamer te gaan en hij is zich er ten zeerste van bewust dat het gaat om het kleine zusje van zijn beste vriend. De gedachtes die door zijn hoofd suizen zijn compleet tegenstrijdig met wat zijn lichaam doet, maar desondanks doet hij het toch. Het is een voorbeeld van de menselijke feilbaarheid en van de kwetsbaarheid en onzekerheid van jong adolescenten. Hoe dan ook is het een moment van irrationaliteit waarvan Ruben totaal niet begrijpt wat de vergrijpende gevolgen zullen zijn voor Sofie maar ook voor hemzelf.
Grens is een aangrijpend en ontroerend verhaal wat mij heeft doen inzien dat beide partijen die erbij zijn betrokken gigantisch kunnen lijden onder de gebeurtenis. Geysens doel was om het onderwerp van seksueel grensoverschrijdend gedrag toegankelijker te maken voor jongeren maar zeker ook als uitnodiging voor slachtoffers (en misschien wel daders) om zich te uiten over hun eigen ervaringen. Naar mijn idee is dit doel ruimschoots bereikt en ik beveel het boek dan ook van harte aan.
Deze recensie is geschreven door Christa Laurens, 18 jaar, eerstejaars studente Antieke Wijsbegeerte, Universiteit Leiden
Grens/ Wim Geysen/ Uitgeverij van Halewyck / juli 2016 / 248 blz. / ISBN 9789461315380