Nadat je al enkele giganten onder de Nederlandse literatuur gelezen hebt, krijg je soms wel eens het gevoel dat er geen betere boeken meer bestaan. Hopeloos ga je op zoek naar een boek dat qua taalgebruik, symboliek en diepere betekenis nog mooier is dan het voorgaande, maar je kunt tot je spijt niets vinden. Dan heb ik goed nieuws: je zoektocht is voorbij!

Het verhaal begint bij een ontvoering van twaalf flatbewoners midden in de nacht. Zonder dat hen ook maar iets wordt verteld, worden ze naar een bomvolle bioscoopzaal gebracht. Hoe verder zij door de gangen van de bioscoop dwalen, hoe surrealistischer de wereld begint te worden om uiteindelijk uit te komen bij een spoorwegemplacement. Daar, zittend in een wachtkamer, bespreken ze met een wel heel bijzondere kellner de hele toestand en even later al hun zonden. De flatbewoners zijn het niet erg vaak met elkaar eens, maar ieder vraagt zich af: is dit de Dag des Oordeels?

Vanaf het moment dat ik de bioscoop binnentrad, werd ik meegezogen in een avontuur van twaalf totaal andersdenkenden in een wereld die elke pagina vager werd. Vestdijk weet hier echter subliem op in te spelen door de karakters juist steeds realistischer te maken. Op het laatst is de scheidslijn tussen de wonderwereld en werkelijkheid zo dun, dat ik niet eens meer wist wat er nu wel en wat niet echt gebeurde. Het boek draait vooral om psychologische spanning, meestal veroorzaakt door de ruzies en discussies in de wachtkamer van het spoorwegemplacement. De filosofische diepgang in het boek zorgde ervoor dat ik actief meelas: ook ik begon me af te vragen wat zonden waren, of hoe je kon weten wanneer de laatste dag is aangebroken. Gelukkig komen de liefhebbers van actie ook aan hun trekken als de hel letterlijk losbreekt en de flatbewoners moeten maken dat ze wegkomen. Hun vlucht voor de duivel komt onverwachts en maakt het boek spannend en compleet.

En als een surrealistische wereld vol onlevenden, filosofische kwesties, twaalf critici-flatbewoners en een eigen hel nog niet genoeg is, dan is er ook nog eens een grote hoeveelheid (christelijke) symbolen verweven in het verhaal. Sommige zijn vergezocht, andere vallen met een beetje bijbelkennis meteen op. Al deze symbolen geven een extra laag aan het verhaal. Lof alom voor deze klassieker. Na al die jaren is het zijn glans nog zeker niet verloren, vooral niet voor liefhebbers van boeken op niveau en lezers die niet bang zijn voor lange zinnen met complexe zinsbouw (denk hierbij aan

Rituelen

van Cees Nooteboom). Het heeft simpelweg de inhoud, stijl en diepgang die je van ware literatuur verwacht.

Deze recensie is geschreven door Martijn Janse, 17 jaar, eindexamenleerling aan de CSW Van de Perre in Middelburg.

De kellner en de levenden / Simon Vestdijk / Uitgeverij De Bezige Bij / 1949 / 252 pag. / ISBN 9023400917