Langzaam gaat alles kapot

‘Mijn vader zou kunnen praten, maar hij wil niet meer. Hij is moet, geloof ik, uitgeput door dit lange bestaan dat hij moeilijk vond.’ In

Angst

beschrijft Dirk Kurbjuweit het leven van Randolph, wiens vader in de gevangenis zit. Het verhaal lijkt in geen enkel opzicht op een ‘literaire thriller’; een naam die het wel meekreeg. ‘Roman’ zou beter passen. En in dat opzicht slaagt Kurbjuweit in alle facetten.

Al in de eerste bladzijden wordt de lezer geconfronteerd met het feit dat de vader van Randolph in de gevangenis zit, waar Herr Kottke de cipier is. Al snel volgt de reden voor het gevangenschap: vader vermoordde Herr Tiberius, buurman van zijn zoon en schoondochter. Een daad waarvoor je gestraft zou moeten worden. Toch? Randolph beschrijft echter in zijn verslag, vertolkt in Angst, wat ertoe leidde dat Herr Tiberius de dood vond. En daarmee zet hij de menselijke gedachten op scherp.

Hoewel Angst in geen enkel opzicht spannend is, houdt het de lezer continu bij de les. Kurbjuweit toont zich meester in het gedetailleerd weergeven van de situaties, waarbij hij Randolph verslag laat doen: ‘Mijn vader droeg een geruit jack en een grijze broek, met gemakkelijke schoenen – stevige schoenen die veel steun geven. Ik denk dat hij er serieus wilde uitzien wanneer hij gearresteerd zou worden.’ Het zeer sterk gekozen ik-perspectief zorgt er bovendien voor dat de lezer direct midden in de wereld van Randolph staat en ook in zijn plaats gaat denken, iets wat essentieel blijkt voor deze roman.

Randolph vertelt zijn verhaal ogenschijnlijk emotieloos, maar weet de lezer al snel te emotioneren. Hij vertelt over zijn verleden en over zijn vaders angsten. Uiterst precies doet hij verslag van de dingen die hem als kind overkwamen en de manier waarop hij handelt in zijn eigen gezin. Regelmatig gunt hij zichzelf daarbij de kans te reflecteren: ‘Het jaar op de schietclub was in mijn ogen kindermisbruik. Maar heb je het recht om een als gelukkig ervaren jeugd om te zetten in een ongelukkige jeugd, alleen omdat je later denkt dat die ongelukkig geweest moet zijn omdat er wapens aan te pas kwamen? Ik denk het niet.’ Tegelijkertijd kijkt hij naar de toekomst en stelt hij de lezer in staat na te denken over de schuldvraag.

Al snel wordt Angst indringend. Ondanks het feit dat het een aantal clichématige verhaalontwikkelingen bevat, blijft het origineel. De oorzaak daarvan vindt zich vooral in de manier waarop Kurbjuweit Randolph openhartig laat zijn en daarmee een heel ethische kwestie aan de kaak stelt. Heel openlijk reflecteert Randolph op zijn leven en laat hij zien hoe zijn leven deels ontspoorde door buurman Tiberius. Daarbij duwt hij de lezer regelmatig met de neus op de feiten en bedient ze met belangrijke boodschappen: ‘Ik geloof vooral dat wij die zijn opgeklommen op de sociale ladder heel angstig zijn. Onze angst is dat we wat we bereikt hebben, wat we verworven hebben weer kwijtraken omdat het niet geconsolideerd is – ethisch niet en financieel niet.’ Randolph vertolkt in alles de gewone en tegelijkertijd ongewone man. Hoewel hij een, naar eigen zeggen, gewoon leven leidde en leidt, lijkt hij op hetzelfde moment juist het ongewone leven te leiden. Op die manier wordt hij voor de lezer de bekende onbekende; een personage dat erg geliefd is; men kan immers schaamteloos een mening vormen over iets wat hemzelf wellicht ook treft.

‘Ze duiken gewoon op, schijnbaar zonder reden, en onmiddellijk leggen ze zich als een zwarte capuchon over het gevoel heen. Ze nemen volledig de macht over en schreeuwen: Vlucht! Je wordt een bibberig wezen, je wordt een ree en bespeurt de wolven zonder ze te zien. Je splitst jezelf op.’ Naarmate het verhaal vordert, krijgt de lezer langzaam inzichten in de angsten van zowel vader als zoon. Voorzichtig valt het ooit zo ogenschijnlijk sterke bolwerk uit elkaar en blijft er niets dan ellende over. Of Tiberius de enige oorzaak was? Het is aan de lezer dat te concluderen. Kurbjuweit heeft de voorzet gegeven. En dat op een prachtige manier!

Angst / Dirk Kurbjuweit / Vertaald door Rob Hartmans / Uitgeverij Ambo|Anthos, Amsterdam / 220 blz. / ISBN: 9789026339332