“Better never means better for everyone… It always means worse, for some.”

Een korte boodschap vooraf: toen ik dit boek net gelezen had, was ik helemaal ondersteboven van het verhaal. Ik was gechoqueerd, gefrustreerd, en de feminist in mij was wakker geschud. Wat een krachtig verhaal en wat een sterke feministische boodschap had ik zojuist verslonden. Maar minuten werden uren en uren werden dagen en dagen werden weken. Nu, een paar weken later, denk ik nog steeds aan het verhaal. Maar niet meer alleen lovend. Want daar waar het verhaal op het eerste gezicht geweldig in elkaar is gezet, krijg je na verloop van tijd toch een meer kritische blik op een paar grote gebreken in het verhaal.

Eerst even een positief verhaal: wat een goed geschreven boek is dit! De personages in dit boek en de gebeurtenissen, ondanks dat ze plaatsvinden in een dystopische wereld, zijn ontzettend realistisch en verschrikkelijk beschreven. In het begin heeft dit boek een traag tempo en er gebeurt maar weinig. Maar dat hindert niet. Juist dit trage tempo geeft Atwood de tijd om de wereld prachtig op te bouwen, tot in de kleinste details. De wereld opent zich, bouwt zichzelf langzaam op uit gedachten en dagelijkse handelingen in een tempo dat vergelijkbaar is met het tempo van vrouwen die niks mogen doen. Die de hele dag wachten en vast zitten in een onderdrukkende routine. Die niks mogen bezitten en niks mogen worden. Niks wordt rooskleuriger beschreven dan het is, er is geen heldinnenwerk. Alles is pijnlijk realistisch.

Het is een horrorverhaal voor iedereen die gelooft in een vorm van gelijkheid en speciaal voor feministen. Het verhaal is dan wel extreem overdreven en surrealistisch in een wereld als de onze, maar het zet je wel aan het denken over individualisme en vrije wil. En het gebrek daaraan. Het zet je aan het denken hoe misogynie in een maatschappij alle rechten, vorm van expressie, spraak, schrijven, lezen of zelfs gedachten weg kan nemen.

Het meest verschrikkelijke idee in dit verhaal is het feit dat verzetting nooit eeuwig stand kan houden. Na enkele generaties kunnen zoveel dingen veranderen, kent niemand meer een ander leven en is de wil om te vechten weg. Dit is wat mij betreft de belangrijkste boodschap van het boek: oudere generaties vrouwen vochten voor de vrijheid en kansen die we vandaag hebben en we moeten nooit vergeten dat niets voor niets komt. Het is iets waar we voor moeten blijven vechten, want ongelijkheid is iets wat elke dag nog voor vele vrouwen, etniciteiten en minderheden een probleem is. Het is onze plicht om niet stil te zitten en tevreden te zijn met wat we hebben, want dat is het einde van progressie en het begin van de terugval.

En toen kwamen de problemen. Er zijn er maar twee die ik ga vertellen, want als je mij aan het praten krijgt over feminisme, dan zijn we nog lang bezig.

Het eerste en grootste probleem met The Handmaid’s Tale is de logica en het tijdsbeeld van dit verhaal. De eerste keer dat dit boek werd uitgegeven, was in de jaren 80. Duidelijk geïnspireerd door de feministische beweging in het decennium ervoor schreef Atwood dit boek. Een dystopische wereld, waarbij een gruwelijke anti feministische en fundamenteel christelijke levensovertuiging het dagelijks leven bepaalt. De hoofdpersoon kan het zich nog goed herinneren hoe het was in het verleden; de tijd waarin ze make-up, slippers, broeken en bikini’s mocht dragen. De tijd waarin ze de regie over haar eigen leven had.

Ik vraag mij dan meteen af: hoe kan een maatschappij zo snel veranderen? In de levensspanne van één persoon is een volledige cultuuromslag geweest. Een maatschappij heeft al zijn normen en waarden omgegooid. Iets wat vrijwel nooit zo snel gebeurt. De reden hiervoor wordt nooit goed uitgelegd. Een of andere vruchtbaarheidscrisis die mensen wanhopig heeft gemaakt is de oorzaak, maar dit belangrijke stuk geschiedenis is nooit uitgelegd. Zonde, want de beschrijving van de dystopische maatschappij is juist erg realistisch. Maar dit detail irriteert me mateloos, want het haalt alle subtiliteit weg. Nu is het gewoon een goed geschreven boek waarvan je overduidelijk kan zien dat het kritiek levert op anti feminisme. Niet op een subtiele manier, maar een ‘in-your-face’ boodschap die alle nachtmerries van een feminist verwoordt.

Onderdeel van die feministische boodschap is ook een element dat in vele feministische boeken terugkomt. En dat is de onderdrukking en de slechtheid van het mannelijke ras. Natuurlijk, verwacht niet een al te rooskleurig beeld van het andere geslacht in een boek over de onderdrukking en kracht van vrouwen. Maar wat ik erg storend vind, is dat de manier waarop mannen worden afgebeeld zo kortzichtig is. Alle mannen zijn slecht. Punt. Alle mannen hebben machtsneigingen. Punt. Alle mannen worden gedreven en gestuurd door hun seksdrift. Punt. En alle mannen willen domineren over vrouwen. Punt. Ik ga er weinig woorden aan vuil maken, maar ik durf te wedden dat jij vrijwel geen mannen kent die precies zo zijn. Punt!

Ondanks de gebreken zal het verhaal nog lang bij me blijven en ik raad het boek zeker aan, zeker aan iedereen die geïnteresseerd is in feminisme. Maar lees het niet te kritisch en neem de wereld met een korreltje zout.

Anouk leid




t




het drukke leven van een werkende geneeskunde student. Haar passie is lezen en als er ook maar een beetje tijd vrij is, pakt ze er een boek bij. Alles met letters wordt geaccepteerd , maar historische fictie en boeken over ziekte hebben toch wel de voorkeur. Het schrijven van recensies geeft het lezen van boeken een andere betekenis die ze erg leuk vindt.

The handmaid’s tale/Margaret Atwood/Vintage/2016/479 blz./ISBN 9781784871444