Soms zijn er boeken
die even met jóu meeleven. Ik las
Autumn
van Ali Smith in een
paar dagen uit en ze ging overal mee naartoe. Getweeën wachtten we op de
huisarts, legden een treinreis af, dronken koffie op het terras en knikkebolden
in bed tijdens de laatste minuten van de dag.
Autumn
is het eerste deel van de seizoenencyclus die
Smith momenteel schrijft, het derde deel
Spring
is net verschenen. De boeken hebben andere verhaallijnen en personages,
maar wel overkoepelende thema’s.
Autumn
gaat over de vriendschap tussen
Elisabeth, die in 1984 geboren is, en de honderdjarige Daniel, die in coma
ligt. Al sinds haar kindertijd luistert Elisabeth naar de verhalen over kunst
en perceptie van haar buurman Daniel. Ook wanneer het contact verwatert blijven
de dingen die Elisabeth van Daniel geleerd heeft een grote rol spelen in haar
leven.
Het meest
opmerkelijke, het meest knappe van
Autumn
is echter dat deze verhaallijn niet het boek vormt. Er staan grotere thema’s
centraal: de positie van vrouwen, de Brexit, kunst en de manier waarop we
denken en waarnemen. Sommige hoofdstukken lijken hallucinaties, maar hebben
toch een volstrekt logische plek binnen het verhaal. Het lijkt alsof je mee
droomt met Ali Smith: alle wazigheden en troebele gedachten komen ergens
vandaan. Doordat ze de thema’s op deze vreemde manier in het boek plaatst, was
het voor mij ook een onderzoek naar oorzaak en gevolg. Het leven van Elisabeth
lijkt bepalend beïnvloed te zijn door de oude man, tegelijkertijd stuwen
Elisabeths moeder en zijzelf het verhaal voort.
Hoewel
Autumn
mijn inziens over deze grote
vraagstukken en moeilijke concepten gaat, leest het boek ontzettend makkelijk.
Smith heeft een vlotte schrijfstijl en gebruikt korte hoofdstukken. Daarnaast
zitten er veel open plekken in de verhaallijn en vallen er steeds meer
puzzelstukjes op hun plek. Dat leest fijn, bovendien wil je steeds nog even één
bladzijde en nog één bladzijde verder lezen.
Ik ben nog steeds
overdonderd door
Autumn
en heb nog nooit iets gelezen dat ermee
te vergelijken is. Smith legt de verwarring van onze tijdsgeest vast. De vraag
hoeveel invloed je op de wereld en je eigen leven hebt, is voor mij herkenbaar.
Smith brengt geen oplossing voor het vraagstuk oorzakelijkheid, maar het
laatste ritje dat
Autumn
en ik samen maakten was naar de
boekhandel omdat ik weinig keus leek te hebben dan verder te lezen in het
volgende deel van de seizoenencyclus
Winter.
Recensie door Laure
Dijkstra (1997), student geschiedenis te Utrecht.
Ali Smith/Autumn/Penguin/2017/208 blz./ISBN 9780241973318