“De oorlog had overal alle kleuren uit gebleekt en alleen nog een storm aan grijstinten overgelaten.”

Soms heb je van die boeken die, ondanks dat ze over een bekend onderwerp gaan, toch verrassend zijn. Boeken die je wereldbeeld verbreden, die je kennis van de geschiedenis ‘verrijken’.

Ruta Sepetys

schreef met

Zout van de zee

zo’n verhaal. Met dit prachtige, ontroerende boek belicht ze een nieuwe kant van de Tweede Wereldoorlog. Zout van de zee beslaat een verhaal over een van de grootste, onbeschreven, scheepsrampen – die met de Wilhelm Gustloff met zo’n 9000 passagiers in 1945 – door de ogen van drie vluchtelingen en een Duitse matroos. Sepetys zet, na

Schaduwliefde

, opnieuw een indrukwekkend, emotioneel verhaal neer.

“Het lot is een jager.”

Het is 1945 wanneer de Litouwse Joana en de Poolse Emilia samen met een aantal andere vluchtelingen op de vlucht zijn voor de Russen. Wanneer ze de gewonde Florian tegenkomen, verzorgt verpleegster Joana zijn wonden. Samen vluchten ze verder, op weg naar de haven. Daar kunnen ze de oversteek maken naar Duitsland en zijn ze veilig voor de Russen. Allemaal hebben ze hun eigen geschiedenis, hun eigen verhaal en hun eigen geheimen. Al snel blijkt dat Florian zijn eigen agenda heeft en komt de jonge Emilia met een schokkende openbaring: ze is hoogzwanger.

Wanneer ze bij het schip De Wilhelm Gustloff aankomen, maken ze kennis met de Duitse matroos Alfred. Helaas zijn ze niet de enige vluchtelingen die op het schip willen komen: duizenden mensen, voornamelijk kinderen, staan te wachten voor de overtocht. Joana’s rol als verpleegster komt in de haven goed van pas. Zij wordt gevraagd om de gewonden op de boot te verzorgen en bezorgt haar groepsgenoten daarmee een ’ticket’ naar de overkant. Een ticket naar een veilig leven en een nieuwe start.

“

Schaamte is een jager.”

Sepetys beschrijft het verhaal in Zout van de zee vanuit vier verschillende personages: Florian, Emilia, Joana en Alfred. De hoofdstukken bedragen per personage zo’n twee tot drie pagina’s. Waar dit in het begin zorgt voor een opgejaagd en ad hoc gevoel – je leert geen enkel personage snel kennen- blijkt deze compositie later effectief. Niet alleen wisselt Sepetys precies op het juiste moment van personage, waardoor ze spanning aanbrengt, ook zorgt ze met deze wisselingen voor een complete schets van de situaties. Niet zelden herhalen personages gebeurtenissen, maar dan vanuit een heel ander oogpunt.

“

Schuldbesef is een jager

.” Daarbij vertelt Sepetys met Zout van de zee een prachtig, indrukwekkend verhaal. De manier waarop ze de meest verschrikkelijke dingen beschrijft, bezorgt je tranen: klein, soms haast emotieloos, alsof het “er gewoon hoort”. Daarbij deelt ze met diverse opmerkingen rake klappen uit. Hard, meedogenloos en realistisch: “

Moedige mannen zijn niet meer dan nummers geworden. Nummers die twee keer worden gegraveerd op een ovaal metalen schijfje dat we om onze hals dragen. (…) Ik ben 42089.”

Ook prachtige vormen van beeldspraak sieren het verhaal: “

‘Die worden achtergelaten,’ antwoordde de officier. ‘Heel verstandig.’ Ik knikte. ‘De bruine kool in de mand laten liggen. Het heeft geen zin om een stronk met maar een paar bruikbare bladeren te bewaren.’

”

“

Veiliger? Hij snapte het niet. Ik was al dood

.” Niet alleen de constructie van Zout van de zee is bijzonder. Met vier zeer diverse personages met verschillende achtergronden schept Sepetys een boeiend verhaal, waarbij elk personage je hart verovert. Alfred zorgt daarbij, als niet-vluchteling en SS-strijder, voor een bijzondere ingang in het verhaal. De manier waarop hij zichzelf overschreeuwt, en zich belangrijker voordoet dan hij is, is schrijnend. Maar niet alleen Alfred wordt goed neergezet. Ook het doorzettingsvermogen van Joana en Emilia worden goed uitgewerkt, waardoor het verhaal gaat leven. Ook het beetje bij beetje ontrafelen van het mysterieuze geheim van Florian laat je op het puntje van je stoel zitten. Sepetys schrijft van binnenuit, het wordt een verhaal van ons.

Met Zout van de zee zet Sepetys opnieuw een indrukwekkend verhaal neer. De goed gekozen constructie, vol cliffhangers, de uitgewerkte personages en het spel met de taal zorgen ervoor dat je het verhaal niet snel vergeet. Sepetys laat ook met dit boek zien dat ze de kunst van het schrijven verstaat. Met Zout van de zee gunt ze je een nieuwe blik op de geschiedenis en beschrijft ze een onbeschreven verhaal. “

Angst is een jager.”

Dit is een duorecensie van onze recensentes Christina Eecen en Marloes Otten.

Zout van de zee / Ruta Sepetys / vertaling: Aleid van Eekelen-Benders / Luitingh-Sijthoff / 2016 /  240 blz. / ISBN: 9789024570317