Als een wolf in schaapskleren:

Gibraltar

van

Renske Jonkman

blijkt niet wat het in eerste instantie lijkt. Een schijnbaar onschuldige roadnovel met ongrijpbare personages die alle onschuld verliest, wanneer de ware aard boven komt drijven: een maatschappijkritisch verhaal over liefde, het huidige leven en de toekomst. Jonkman bewijst zich, middels dit goed geconstrueerde verhaal, zeker.

Gibraltar

verrast en verwart: een haat-liefdeverhouding met personages en verhaal is snel gecreëerd, om vervolgens te blijven tot het einde.

Jonkman neemt de lezer mee in het leven van Tobias en Ezra. Ezra werkt bij een promotiebedrijf terwijl Tobias zijn dagen min of meer louter thuis slijt: hij werkt aan een nieuw script. Al snel blijkt de relatie tussen de twee jongeren niet in orde: de verantwoordelijke Ezra is zwanger, maar wil de zwangerschap verborgen houden voor haar vriend. Levensgenieter Tobias lijkt niets in zijn leven te willen plannen en houdt van zijn vrijheid. Wanneer ze op een dag ruzie krijgen, en Ezra naar de oude auto van haar vader vlucht , draait hun leven. In een opwelling vraagt Tobias de auto terug te brengen naar vader Jan in Marokko en Ezra doet dit:

“Nou, weet je wat. Dan gaan we toch gewoon?”

Vrijwel direct roept het verhaal van Jonkman irritatie op. De schrijfster timmert het hele verhaal dicht door voor alles een verklaring te willen geven. Zinnen als

“maar één keer zocht pa me op in dat kraakpand, waarschijnlijk onder druk van ma, ik woonde er toen al ruim een jaar”

ontnemen de lezer de kans zelf een verhaal te verzinnen. Daarbij maakt Jonkman in de start van haar boek veelvuldig gebruik van zinnen waarbij losstaande zinnen middels komma’s aan elkaar geknoopt worden, iets wat strubbelingen veroorzaakt bij het lezen. Ook personage Tobias zorgt vrijwel direct voor irritatie. Tal van ergerniswekkende uitingen domineren zijn personage en zijn harde taalgebruik zorgt voor antipathie:

“Toen ik terugkwam in de auto begon ik een beetje met Ezra te rotzooien, maar ze zei dat ze niet wilde, dat ze ongesteld was geworden of bang dat ze het móést worden, en ik lachte.”

Toch kun je de typering van Tobias al snel waarderen. Wanneer blijkt dat Jonkman Tobias bewust zo neerzet, om de situatie op scherp te zetten, wordt ergernis waardering. Jonkman beschrijft de sfeer in de relatie zo goed dat je als lezer zelfs een ongemakkelijk gevoel krijgt. De scheiding tussen de twee, tot dan doe, ondoorgrondelijke personages wordt hard duidelijk. De ruzies tijdens de roadtrip, gebeurtenissen die angstvallig geheim worden gehouden en de inhoudsloze gesprekken: alles wijst op een catastrofe.

Wie dit waardeert, ziet ook de precisie waarmee Jonkman haar personages vormgeeft. Waar ze Ezra’s psyche alle kans geeft en nauw uiteenzet, laat ze Tobias lange tijd onbegrepen. Ze gunt de lezer geen kans écht begrip voor deze jonge flierefluiter te creëren. Tobias ademt egoïsme en zijn harde taalgebruik en bekrompen gedachtegang komen hem niet ten goede:

“Ondanks dat ze hondsziek was had ik helemaal geen zin om te vertrekken.

” Hij staat haaks op de emotionele en gevoelige Ezra, die worstelt met haar aanstaande moederschap.

Bijzonder is ook de manier waarop Jonkman dit alles opnieuw keert, wanneer Tobias achter de zwangerschap komt. Hoe verder de personages naar het Marokko trekken, hoe meer Tobias en Ezra elkaars rollen overnemen. Langzaam maar zeker komt Ezra los uit vaste patronen, terwijl Tobias hunkert naar een leven met ritme. De tegenstelling kon niet scherper zijn. En daarmee raakt Jonkman de essentie van het verhaal. Middels diepgaande en bijzondere uitingen toont Jonkman haar kritiek op de huidige maatschappij en het leven:

“Ik heb het wel met jullie te doen. Het is verdomd lastig om in deze tijd je eigen pad te volgen. Buitenstaanders blijven verdacht, zelfs als ze daar zelf voor kiezen.”

Waar Gibraltar in eerste opzicht een aantrekkelijke roadnovel lijkt, blijkt het al snel meer dan dat: een wolf in schaapskleren. Maatschappijkritisch, stilistisch goed uitgewerkt en zeer volledig:

“Maar weet je wat het probleem is? We hebben de liefde onderdeel van onze bescháving gemaakt. Maar dat is het meest dwaze wat je als mens kunt doen, elkaar afhankelijk maken, de liefde inlijven in een cultuur, aan regels onderwerpen.”

Deze recensie is geschreven door Marloes Otten. Docente Nederlands op een school in Meppel, waar ze les geeft aan leerlingen uit de onderbouw van de havo, de mavo en het vwo. Marloes is een echte boekenwurm: van Mulisch tot Hertmans, van Lewinsky tot Williams: je maakt haar met van alles blij.

Gibraltar / Renske Jonkman / Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar / 350 bladzijden / ISBN: 978 9038 800 592