Zaterdag 24 september was YALfoort en ik kreeg de kans om Lisa Williamson te interviewen, auteur van het boek The art of being normal (in het Nederlands uitgegeven bij Lemniscaat als Wie is nou normaal?). Het weer was prachtig en Lisa was enorm enthousiast. Mocht je na het lezen van dit interview meer willen weten over het boek, dan kan je
de recensie over The art of being normal lezen en als je Lisa willen volgen dan kan dat op
en
.

Dit is de eerste keer dat je in Nederland bent, bevalt het je tot nu toe?

Ja absoluut! Ik weet niet waarom ik niet eerder in Nederland geweest ben, het is vanuit Engeland maar een uurtje vliegen. Amsterdam en Rotterdam heb ik al kunnen bekijken en er is nog zoveel meer om te zien, dus het is een heel mooi excuus dat ik hier nu heen kon vanwege het schrijven.

The art of being normal gaat over een aantal serieuze onderwerpen zoals transgender zijn, maar ook pesten en familie. Was er een moment waarop je het gevoel had: dit boek moet geschreven worden?

Een klein beetje ja. Ik werkte als administratrice bij de Gender identity development service, dat is een organisatie voor mensen onder de achttien de moeite hebben met hun genderidentiteit. Na anderhalf jaar begon ik na te denken over het schrijven van een boek. Ik bedacht me dat ik graag iets wilde schrijven uit het perspectief van iemand die vaak bij de organisatie kwam en ik ging op zoek naar boeken met transgender personages in de hoofdrol. Ik kwam erachter dat er maar weinig boeken waren die het onderwerp behandelden en de meeste waren geschreven vanuit het oogpunt van familie of vrienden. Zelf ben ik geen transgender, maar ik wilde toch graag een boek schrijven, want als je kijkt naar het genre YA bestaan transgender personen daar eigenlijk niet en daarom wilde ik mijn boek dus ook echt gepubliceerd krijgen.

Hebben sommige mensen waarmee je gewerkt hebt, het boek ook gelezen?

Sommigen wisten dat ik iets aan het schrijven was, maar ze dachten niet dat ik het echt zou publiceren. Toen ik al anderhalf jaar gestopt was met werken, werd het gepubliceerd en heb ik sommige jongeren een exemplaar van het boek kunnen geven, wat ik echt enorm gaaf vond, want zij zijn degenen die het boek geïnspireerd hebben.

Dit is je debuut en op Goodreads las ik dat je eigenlijk nooit de tijd nam een verhaal af te schrijven, zorgde het gevoel ‘er moet hierover een boek geschreven worden’ ervoor dat je dit boek wel afmaakte?

Ik was nooit goed in het afmaken van boeken. Het onderwerp greep me nooit genoeg. Hiervoor schreef ik trouwens wel een ander boek, maar dat was niet geschikt om te publiceren. Het heeft me wel laten zien dat ik wel degelijk iets af kon maken. Het feit dat The art of being normal een verhaal is waarvan ik het gevoel had dat het geschreven moest worden, hielp wel. Ik denk overigens dat veel mensen een verhaal in zich hebben en dat het werkelijk afmaken van zo’n verhaal het lastigste is.

Hoe was je schrijfproces?

Ik ben slecht in plannen. Soms denk ik dingen uit, maar karakters hebben een vrije wil. Soms zijn er dingen die je plant die op papier niet werken. Wanneer ik schrijf weet ik niet wat er gaat gebeuren en ik hoop ook dat de lezer soms net zo verrast wordt als ik. Vaak heb ik wel een idee van het begin en einde, maar alles wat ertussenin zit is vaag.

Heeft je uitgeverij veel invloed gehad op het boek en de verhaallijn ervan?

Toen ik het boek geschreven had, was het midden een zooitje. Ik had hulp nodig en in Engeland is een organisatie die mensen helpt om een manuscript in een dusdanige staat te krijgen zodat je het naar een agent op kan sturen. Het was echt geweldig om iemand te hebben die er met afstand naar kon kijken, want zelf kon ik dat niet. Ze hielpen me om een agent te vinden en na het vinden van een uitgeverij zijn er nog wel wat dingen veranderd. Ze maakten hele goede suggesties. Leo’s geheim was namelijk eerst vanaf het begin duidelijk en toen stelde iemand voor dat pas later in het boek bekend te maken, wat eigenlijk veel beter werkt.

Het boek is geschreven vanuit twee personages, was er een personage wat makkelijker was om te schrijven?

Het begon met alleen Davids perspectief. Ik wist dat hij Leo zou ontmoeten, maar de ontmoeting was altijd ongeloofwaardig, toen realiseerde ik me dat ik ze naar dezelfde school kon laten gaan. Dat werkte, maar op een bepaald moment wilde ik meer weten over Leo en dat kon alleen als ik vanuit zijn perspectief zou schrijven. Ik genoot meer van het schrijven vanuit Leo’s perspectief, al voel ik me wel een beetje gemeen dat ik dit zeg. Ik vond het leuk om te schrijven over zijn familie en het zwembad waar hij rondhangt.

Dit boek gaat over een transgender personage, maar ik had het gevoel dat het om zoveel meer ging. Waar draait het boek voor jou het meeste om?

Het is een verhaal over het zijn van een tiener. Het gaat over je plek vinden binnen de groep, verliefd worden, vriendschap, familie. De genderidentiteit is slechts een van die thema’s, maar wel eentje die uitgelicht wordt omdat er maar zo weinig boeken zijn die erover gaan. Ik vind het altijd fijn als mensen ook de andere thema’s noemen en het valt me op dat veel boeken die over het onderwerp genderidentiteit gaan het er elke pagina over hebben, terwijl dat echt niet het enige is dat in iemands leven speelt.

Hoe voelde je je toen je het boek afschreef en hoe was het om je boek te laten lezen door andere mensen?

Het was geweldig om het af te maken en dat persoonlijke doel te halen. Voordat het boek uitkwam was ik gespannen, want ik wilde dat mensen het goed en leuk zouden vinden. Ik wilde dat transgenders zich goed gerepresenteerd zouden voelen. Toen de feedback goed was, was ik zo blij. Overigens google ik mezelf niet, want er zijn altijd mensen die je boek niet goed vinden en dat zijn dan juist de dingen die in je gedachten blijven hangen.

Je googelt jezelf dus niet, kijk je wel naar meningen over het boek en zo ja hebben die invloed op de manier hoe je nu schrijft?

Jazeker! Feedback is belangrijk, ik probeer alleen wel de juiste balans te vinden en negativiteit te vermijden, omdat dat je tegen kan houden.  Ik ben wel altijd heel blij met mailtjes en tweets die ik krijg, want dan kan er echt een gesprek plaatsvinden.

Ben je bezig met een tweede boek?

Ja, het is nu bijna klaar! Het was in eerste instantie wel lastig om één idee te kiezen. Tijdens The art of being normal, was ik er nergens anders mee bezig, maar nu schreef ik telkens een behoorlijk aantal woorden, maar verloor dan weer het zelfvertrouwen om met het idee door te gaan of kwam erachter dat het op iets anders leek.

Kan je vertellen waar het over gaat?

Het gaat over drie zussen. Het perspectief ligt bij de middelste zus en haar zussen zijn allebei ambitieus, de oudste is erg slim en de jongste is een enorm goede zwemster. Mia, het middelste zusje, is eigenlijk nergens goed in en komt vaak in de problemen. Het gaat met name om het gevoel dat je niets speciaals hebt en hoe dat je houding tegenover de buitenwereld beïnvloed.

Wat zijn je favoriete boeken met diverse hoofdpersonages en zijn er boeken die The art of being normal geïnspireerd hebben?

Ik las niet zoveel YA totdat ik het begon te schrijven. Toen ik bij een schrijfcursus de opmerking kreeg dat mijn boek YA was ging ik naar de bieb om te kijken wat dat inhield en las Will Grayson Will Grayson en ik vroeg me af waarom ik deze boeken nooit eerder las, want ze lieten me zoveel voelen. Ook Holly Bourne een erg goede auteur. Zij schreef Am I normal yet en het gaat over een meisje dat aan het herstellen is van OCD en weer teruggaat naar school. Tegelijkertijd zet ze een feministische club op. De mix mental health en feminisme werkt erg goed. Ik ben ook een grote fan van David Levithan, al zijn boeken zijn divers op veel verschillende manieren. Ik houd van Every day omdat het een uniek boek is en het de lezer aan het nadenken zet over hoe we beïnvloed worden door ons lichaam.

Als iemand meer wil lezen over trangenders, welk boek zou je die persoon dan aanraden?

Lastig, want die zijn er maar zo weinig. Voor jongere lezers zou ik George van Alex Gino aanraden. En in Two boys kissing van David Levithan zit ook een transgender personage. Ik zou heel graag boeken zien met een transgender persoon die niet om de coming out draaien. Ik weet niet of ik de persoon moet zijn die dat schrijft of iemand anders, maar ik hoop dat die er komen.

The art of being normal is nu vertaald, heb je veel met de vertalers gewerkt?

Nee helemaal niet, ik ga ervan uit dat ze goed kunnen vertalen. Ik heb nog geen vragen gehad bij vertalingen, dus het boek zal ook wel voor zich spreken. In de Amerikaanse versie zijn er wel dingen veramerikaniseerd, toen kwam ik erachter dat ik lang niet alle verschillen met het Engels kende.

Hoe is het om je boek in andere talen te zien?

Het is erg cool, maar ook erg raar omdat ik het niet kan lezen. Ik wil wel heel graag andere talen leren en misschien ooit mijn boek in een vertaling lezen. Engeland is er natuurlijk ook niet op gericht om andere talen te leren, want in principe spreekt bijna iedereen Engels en ons schoolsysteem draait helemaal niet om het leren van andere talen. Het blijft leuk om het boek in andere landen met soms een andere cover en een andere taal te zien.

Had je iets te zeggen in het kiezen van de cover?

Ze wilden wel graag mijn toestemming en ik ben er continu bij betrokken geweest, maar zij zijn degenen die er verstand van hebben en weten wat wel en wat niet werkt. Het is in ieder geval niet zo dat ik aangeef wat ik graag op de cover zou willen hebben.

Veel mensen die lezen, houden ook van schrijven. Heb je een paar tips voor de schrijvers?

Ik denk dat iedereen een ander proces heeft. Ik vind het geweldig om anderen te horen praten over hun schrijfgewoontes en daar tips uit te halen. Heel graag zou ik de formule weten hoe een boek te schrijven, maar die is er niet. Je moet je eigen proces uitvinden, sommige mensen plannen heel veel, anderen niet. Schrijf zoveel je kan, net zoals met alles zorgt oefenen ervoor dat je er beter in wordt. Ik houd zelf een dagboek bij, omdat het een goede manier is om veel te schrijven en daarnaast kan je je eigen gedachten kwijt en kan je daarna aan de slag met het verzinnen van een verhaal. Leg niet teveel druk op jezelf en stel jezelf geen leeftijd waarop je je eerste boek gepubliceerd wil hebben. Lees veel, kijk wat er allemaal is. Maak fouten en geef vooral niet op.

Als je terug zou kunnen in de tijd, zou je dan dingen veranderen?

Veel schrijvers zouden voor altijd dingen kunnen blijven aanpassen, ik heb ook wel kleine dingetjes die ik zou willen aanpassen. Maar het is ook fijn om de dingen waar ik achter gekomen ben in mijn volgende boek toe te passen en ik hoop dus dat mijn boeken beter zullen worden. Ik wil van elk boek leren.

Wat voor advies zou je jezelf geven als je weer een tiener was?

Ik vind het altijd interessant om hier over na te denken. Een deel van me zou niets willen veranderen, omdat ik bang zou zijn dat ik dan niet meer uit zou komen waar ik nu ben. Als ik iets aan mijn tiener ik zou kunnen zeggen zou ik willen zeggen: het komt wel goed. Ik zou willen dat ik had geweten dat iedereen onzeker is over zichzelf en dat echt niet iedereen continu op je let. Misschien had ik wat meer moeten praten en wat minder dingen voor mezelf te houden. Soms lijk je de enige te zijn die met die gevoelens worstelt, maar dat ben je niet, alleen niemand geeft het aan elkaar toe

Is het feit dat je dingen voor jezelf hield ook een beetje de reden dat je bent gaan schrijven?

Ja een beetje wel. Ik was een actrice en ik was heel verlegen en acteren gaf me de mogelijkheid om mezelf te uiten. Schrijven in mijn dagboek helpt, maar ook het schrijven van een verhaal, dan kan ik me uiten via de personages.