Leven in de schaduw van een duivelse gast

Wat is er tegenwoordig ‘gewoner’ dan iemand een laatste rustplaats geven wanneer hij of zij gestorven is? Wat is er waardevoller dan iemand zo’n plek kunnen bieden? Wat is er mooier dan een plaats te maken waar geliefden, familie en vrienden hun verdriet kunnen plaatsen? Helaas lijkt dit niet weggelegd voor de violist Nicolò en zijn familie. Ruim 56 jaar na zijn overlijden krijgt hij zijn verdiende laatste rustplaats. Tot die tijd lijkt hij een spel van de maatschappij. Van graf naar tuinhuisje naar graf; het lichaam van Nicolò krijgt geen rust. Evenals zijn zoon Achilles. In de schaduw van zijn vader moet hij proberen iets van zijn leven te maken.

Vrouwkje Tuinman trok naar het zuiden en bezocht de plaatsen waar Nicolò na zijn overlijden heeft ‘gelegen’. In Afscheidstournee kiest ze het perspectief van zoon Achille om dit bijzondere familieverhaal uiteen te zetten. In plaats van het levensverhaal van Nicolò kiest ze voor het levensverhaal van zijn zoon Achille aangevuld met fictieve elementen, om zo ook een andere kant van het verhaal te belichten: de kant van de zoon die leeft in de schaduw van zijn overleden vader.

Met een macabere start trekt Tuinman de lezer in het verhaal: de vader van Achille, Nicolò, is dood, maar ligt in het tuinhuisje te wachten op zijn laatste rustplaats. Middels een goedgekozen spel met de chronologie van het verhaal voorziet Tuinman de lezer vervolgens mondjesmaat en perfect uitgebalanceerd van informatie over Achilles verleden: Nicolò was een bekende violist, maar wordt in 1804 een ketter genoemd, in 1814 een moordenaar en in 1824 een duivel. Wanneer hij overlijdt wil geen kerk zijn lichaam aannemen. Achille wordt gedwongen ruim vijftig jaar met zijn vaders lichaam door het zuiden van Europa te trekken: ‘‘In zekere zin begint je leven nu pas,’ zei Germi, ‘voor hij wegging om dingen te regelen. Hij had het juist gehad. En hij had het mis gehad.’ Achille bouwt langzaam een eigen leven met een eigen gezin op, maar blijft altijd in strijd met de maatschappij. Enerzijds probeert hij voor zijn vader de welverdiende rustplaats te regelen. Anderzijds probeert hij te ontkomen aan het beeld heerst over zijn familie: duivelsgebroed. Was zijn vader echt zo erg? Kan hij een normaal bestaan hebben en écht gelukkig worden?

Tuinman kiest ervoor Achilles leven als basis te nemen en binnen dat levensverhaal uit te wijden over Nicolò’s bestaan. Echter, Afscheidstournee, gaat verder dan louter het beschrijven van een familiedrama. Niet alleen beslaat het verhaal het bijzondere leven van Nicolò, bespreekt het grote levensvragen en doet het een boekje open over een gruwelijke gebeurtenis in de geschiedenis, ook stelt het Tuinman in staat een ander, bijzonder thema aan te halen. Met Achilles leven, het leven van een jongen die altijd in de schaduw van zijn vader zal leven, komt ze tot de werkelijke levensvragen: ‘Wanneer ben je zelf iemand? Wat maakt je tot een mens?’

Met een uit vijf delen opgebouwd verhaal, waarbij de chronologiebreuken uiterst goed gekozen zijn en bijna elk verhaalelement een functie lijkt te hebben, maakt Tuinman bovendien indruk. Een ogenschijnlijk afstandelijk perspectief, dat de situatie van een afstand vrijwel emotieloos kan beschrijven, weet de lezer tegen het einde van het verhaal toch te emotioneren; zelfs dít perspectief kan de situatie niet langer kil beschrijven. Naarmate Achille ouder wordt, zijn vader langer in zijn omgeving blijft en zijn familie uitdijt en uitdunt lijkt het verhaal niet langer van iemand anders; het wordt van de lezer. Tegen de tijd dat Achille afscheid moet nemen van hetgeen hem misschien wel het meest lief is geweest, neemt niet alleen Achille, maar ook de lezer afscheid.

Met een bijzonder slot, waarbij Tuinman wellicht het grote-stappen-snel-thuis-principe hanteert, wordt het verhaal van Achille en zijn vader langzaam afgerond. Middels samenvattende zinnen gunt Tuinman zichzelf de ruimte soms langere periodes in de tijd over te slaan, waardoor het verhaal de eerder zo goedgekozen gedetailleerdheid verliest. Wel laat Tuinman tegen het einde voor eens en altijd zien dat Achille en zijn kinderen altijd zoon en kleinzoon blijven van de grote Nicolò. Echt zélf iemand zijn, is wellicht een utopie. Afscheidstournee maakt indruk.

Afscheidstournee / Vrouwkje Tuinman / Uitgeverij Cossee / 281 blz. / ISBN: 978 9059 366824