Leven in uniform is uniform leven

Totemdieren (krachtdieren) stammen uit de traditie van de native Americans. Het zijn dieren met bepaalde eigenschappen waar je boodschappen in kunt ontdekken. Ze gidsen je, beschermen je, maar kunnen je ook helpen levenslessen te leren. Tommie, in Totemdier Arafat van

Mick Johan

, heeft zijn eigen zeer speciale totemdier: Yasser Arafat.

Johan begint met het levensverhaal van de dan nog veertienjarige Tommie. Hij moet, omdat zijn vader militair is, verhuizen naar Duitsland en daar is hij het niet mee eens. Hij is boos en wil niet weg uit Ermelo, ‘De pisbuis van de Bijbelgordel.’

Kenmerkend voor het eerste deel van Totemdier Arafat zijn de korte, staccatoachtige zinnen, waarbij Johan directe en confronterende beschrijvingen niet schuwt. Tommie schetst aan de hand van zeer sprekende voorbeelden waarom Ermelo het paradijs niet was, maar het altijd nog beter is dan Duitsland: ‘Het dorp, zo noemden we het centrum, is een safaripark van geestelijke afwijkingen. Het hele spectrum komt er aan bod: mensen met hevige spasmen, onhandelbare borderliners, verslaafden, autisten, klassieke downies, en gevallen waarvan ik vermoed dat ze TBS’ers zijn. Tegen de achtergrond van een heel normaal Veluws dorp beweegt zich een constante parade van gillende, kwijlende en spastische mensen.’ Tommie neemt de lezer mee in zijn wereld en laat vooral zien wat er niet goed is. Gelukkig doet hij dit regelmatig met haarscherpe observaties en een behoorlijke dosis humor: ‘Militaire infrastructuur is de maquette van een autist op ware grote.’

Terwijl de lezer met Tommie mee afreist naar Duitsland en daar samen met Tommie in het nieuwe huis gaat wonen, vertelt Tommie over zijn leven in Ermelo. Hij vertelt over Dino Graf, zijn Surinaamse vriend en laat stiekem zien wat voor jongen er achter zijn enorme boosheid zit. Echter, nog voor de lezer een duidelijk beeld heeft gekregen van de échte Tom, arriveert hij in Duitsland. De harde, zeer boze Tom is terug en ziet alles meer dan zwart. Hij is van plan zijn ouders te breken, wil op school het extreme ettertje uithangen, vindt in Martje een aartsvijand en is niet van plan mee te werken. Absoluut. Niet: ‘Deze leraar lijkt op een koek, zijn pokdalige gezicht is perfect rond.’ Tommie komt vrijwel moeiteloos in het wereldje van Jabbo en Yoyo, in het wereldje van de drugs, seks en het geweld. Maar dan vindt hij Yasser Arafat in een kamer achter de machinekamer. Middels scherpe observaties en filosofische uitspraken probeert Arafat Tommie in te laten zien dat hij altijd keuzes kan maken: ‘‘Rapporten zijn bedacht om doelloze mensen van motivatie te voorzien. (…). Veel mensen hebben niks om voor te sterven. Ik zeg ‘sterven’, want dat is hetzelfde als leven, als je begrijpt wat ik bedoel.’’

Hoewel Totemdier Arafat sterk begint, verliest het verhaal, naarmate het vordert, op verschillende terreinen kracht. De negatieve houding van Tommie lijkt in eerste instantie vooral op de lachspieren te werken, maar zet te lang door. Het verhaal vervalt in een deels onbegrijpelijk boze Tommie die erg blijft hangen in de wereld van drank, drugs en bijna-seks. Daarbij lijken Tommies acties en gedachten niet altijd te passen bij een 15-jarige: zijn wereld is te vol van geweld, drank, drugs en gedachten aan seks om op een wereld van een 15-jarige te lijken. Bovendien is de Arafat in de vorm van een totemdier ietwat absurd. De gedachtegang is sterk, maar de uitwerking van Arafat zelf wankelt. Hij komt bij vlagen wat ‘bijzonder’ over en zijn rol in het verhaal is summier: ‘‘Hèhè, proost jongen. Hoe was je rapport?’’ Echter, zijn haarscherpe wereldblik maakt veel goed. Hij zet niet alleen Tommie aan tot nadenken, maar nodigt ook de lezer uit tot een stevig potje hersenwerk: ‘‘Vergelding is toch wraak nadat je iets is aangedaan?’ (…) De meeste mensen voelen zich tekortgedaan of ze voelen zich schuldig. Het leven is een bundel onrecht.’’

Totemdier Arafat bevat een verhaal dat om z’n minst bijzonder te noemen is. De directe en harde verteltrant van Johan trekt aan, maar de ultra negatieve houding van Tommie en het leven dat hij leidt zorgen voor verwarring. Maar wellicht kan het ietwat onderbelichte totemdier daar verandering in aanbrengen.

Totemdier Arafat / Mick Johan / Lebowski Publishers, Amsterdam / 214 blz. / ISBN: 9789048833160