Toen ik naar mijn Nederlands docent ging om te vragen naar het volgende boek voor mijn lijst en deze antwoordde met: “Maar dat wordt natuurlijk De ontdekking van de hemel van Mulisch!” raakte ik even in paniek. Ik had vaak zat de titel horen vallen, maar waar het boek nu precies over ging wist ik niet. Wat ik wel wist, is dat het maar liefst 901 pagina’s telt. Ik twijfelde of ik het wel zou doen maar uiteindelijk besloot ik op mijn docent te vertrouwen en begon ik met goede moed aan deze enorme roman. Het is een beslissing waar ik zeker geen spijt van heb.
Een gesprek tussen twee engelen vormt de inleiding van het verhaal. Hierin wordt duidelijk wat het doel is (of eigenlijk was) van deze engelen: namelijk de stenen tafelen, ooit door Mozes aangenomen, weer terug te brengen naar God. Gedurende de gehele roman volg je het leven van verschillende personages zoals Max, Onno, Ada en Quinten beschreven door één van de engelen aan de ander. Hun verhaal speelt zich af binnen Nederland, maar neemt de lezer ook mee naar plaatsen zoals Auschwitz of Cuba en op het laatst Rome. Als lezer weet je al waar het de engelen om gaat en ook dat hun missie volbracht is. Dit doet echter geen afbreuk aan het verhaal. De wijze waarop Mulisch het verhaal aan de lezer presenteert is intrigerend, boeiend en vaak ook spannend.
Als ik één ding zou moeten noemen wat mij het bijzonder opviel is dat het volgende: namelijk dat het een boek is waar zo’n beetje elk mogelijk onderwerp de revue passeert. De lezer komt in aanraking met (Duitse) filosofen, schrijvers, Bijbelse verhalen, mythologie, muziek, politiek en nog honderd andere onderwerpen die ik nu niet ga benoemen. Zelf ben ik ontzettend geïnteresseerd in alles wat met de Griekse en Romeinse mythologie te maken heeft, dus dat de zwerftochten van Quinten en Onno aan de Odysseemythe doen denken vond ik geweldig. Ook de Bijbelse invloeden zijn overal aanwezig. Subtiele voorbeelden hiervan zijn de Messiaanse trekken in Quinten of de onduidelijkheid omtrent zijn vaderschap.
Het komt erop neer dat Mulisch zijn lezer een verhaal biedt waarbij je zelf beslist wat je eruit haalt. Je kan het als een vlot geschreven roman lezen met een interessant verhaal rondom bepaalde personages, maar hieronder bevat de roman nog talloze andere lagen. Het is een uitdaging die de individuele lezer wel of niet aan kan gaan om de puzzels op te lossen en alle verbanden te zien die zo kunstig zijn verweven in het verhaal. Ondanks de ondergangssfeer van het boek (God verbreekt immers de band met de mensheid) rest er aan het eind een sprankje hoop. Zelfs na alle verschrikkingen die de mensen elkaar aandoen, is er nog steeds een engel over die bereid is een poging te wagen tot onze redding. Kortom het is een boek dat je tijd dubbel en dwars waard is.
Deze recensie is geschreven door Christa Laurens, 17 jaar, 6e klas VWO, leerling aan het Rijnlands Lyceum Sassenheim
De Ontdekking van de Hemel / Harry Mulisch / Uitgeverij De Bezige / 2010 / 901 pag. / ISBN 9789023466840