Met Eva en Sebastian in de hoofdrol heeft Tomas Lieske een roman geschreven die ieders fantasie te boven gaat. Eva is een van de 2844 joodse kinderen die vlak voor de Tweede Wereldoorlog uit Wenen zijn gered en in een tehuis of pleeggezin terechtkwamen. Als Sebastian op het landgoed van Eva’s pleegouders komt logeren, vormen ze vanaf hun eerste ontmoeting een hartstochtelijk liefdespaar. Als ze als volwassenen in Leiden wonen, moet Sebastian aan het werk bij een stuwmeer in Spanje. Daar is Sebastian getuige van een verkrachting, waarbij hij tot zijn eigen schaamte niet durft in te grijpen. Wat volgt is een bovennatuurlijk avontuur waarin Sebastian alles ondersteboven gooit: zijn liefdesverhouding met Eva, zijn werk als waterbouwkundig ingenieur en uiteindelijk zelfs zijn identiteit. Tijdens zijn tocht terug naar Leiden, naar zijn geliefde, ontmoet hij bekende en onbekende mensen. Terwijl Eva op hem wacht, raakt hij verstrikt in oponthoud. Na een krankzinnige reis door Europa lijkt hij te stranden bij een blinde en invalide oorlogswees, aan wie Sebastian zijn verhaal vertelt. Het boek is vanuit het perspectief van de oorlogswees geschreven. Aangezien de invalide zelf nooit het einde van het vertelde verhaal zal horen, weet hij dat hij zelf het einde moet verzinnen. Zal Sebastian zijn Eva terugvinden?
Ik liet het woord al vallen: ‘bovennatuurlijk’. Tomas Lieske schrijft over wezens die in een overstroomde stad leven, die zichzelf hebben aangepast aan het leven onder water. Het einde is een bom van fantasie en onwerkelijke gebeurtenissen en ik kan me die scène haast niet inbeelden. Het is een boek waarbij het van belang is dat je je aandacht erbij houdt. Voor mij is dit boek zo ingewikkeld en eigenzinnig geschreven, dat ik er niet erg veel plezier aan beleefde tijdens het lezen. Wat ik wel bijzonder aan het boek vind, is de vertelsituatie. De oorlogswees, de verteller van dit verhaal, kan zichzelf niet meer voortbewegen, is beide handen kwijt en kan zijn omgeving niet meer zien. Dat weerhoudt hem er echter niet van om met zijn levendige fantasie de andere mensen in zijn verpleeghuis te vermaken met het avontuur van Sebastian. In enig opzicht is het perspectief dus een beetje onbetrouwbaar, want we weten niet hoeveel van het verhaal de oorlogswees zelf heeft verzonnen en hoeveel écht gebeurd is.
Door de waterspiegel
gaf mij af en toe een angstig gevoel, doordat Lieske een aantal mysterieuze personages beschrijft. Omdat het nou eenmaal een liefdesgeschiedenis is, ligt het hart van de lezer bij Sebastian en Eva. Iedereen die hun hereniging in de weg loopt, wilde ik het liefst het raam uit schoppen of laten verdwijnen naar de bodem van de zee. Dat laatste is mogelijk volgens dit verhaal, dus dat lijkt mij wel een toepasselijke oplossing. Liefde blijft liefde en veel lezers houden ervan. Tomas Lieske beschrijft een liefde tussen een joods weesmeisje en een welgestelde ingenieur, maar dan op een heel eigen manier.
Door de waterspiegel / Tomas Lieske / Uitgeverij Querido / 2014 / 254 pag. / ISBN 9789021455037