München 1938 vertelt het verhaal van Hugh Legat. Hij werkt op 10 Downing Street als privésecretaris voor premier Neville Chamberlain in de vooravond van de tweede wereldoorlog. In een laatste poging om de wereldvrede te redden, vliegen de Britten naar München om daar tijdens een cruciale conferentie te onderhandelen met Hitler, Mussolini en de Franse premier Daladier.

Tien jaar daarvoor was Hugh tijdens zijn studie in Oxford goed bevriend met een jonge Duitser. Hugh weet niet dat Paul von Hartmann tegenwoordig voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in Berlijn werkt en in het diepste geheim lid is van het verzet tegen Hitler. Hugh en Paul hebben al jaren geen contact meer gehad, maar in de volgende vier dagen zullen hun levens elkaar kruisen, met dramatische gevolgen voor de toekomst van Europa.

Wil je mij gelukkig maken dan geef je me een boek dat zich afspeelt in de periode voor/van de Tweede Wereldoorlog. Wil je me nog gelukkiger maken dan geef je me een boek dat mysterie en spanning met zich meebrengt en dat ook nog gebaseerd is op een waargebeurd stuk van onze geschiedenis. Ik had nog niet eerder een boek van Robert Harris gelezen, wel wetende dat zijn boeken goed ontvangen worden. Ik werd nieuwsgierig toen ik de beschrijving van het boek las en kon niet wachten om er in te beginnen toen het boek eenmaal bij mij op de mat was gevallen.

“We dienen ons er altijd bewust van te zijn dat wat nu in het verleden ligt ooit in de toekomst heeft gelegen.” – F.W. Maitland, historicus (1850-1906)

Degenen onder ons die de geschiedenis kennen, weten dat het gedeelte dat op waarheid gebaseerd is het Verdrag van München is. Op 29 september 1938 werd het verdrag ondertekend door de premiers van Frankrijk (Daladier), het Verenigd Koninkrijk (Chamberlain), Mussolini voor Italië en Adolf Hitler voor Nazi-Duitsland. Het verdrag werd ondertekend in de hoop dat er vrede in Europa zou blijven en Hitlers honger om alle Duitstalige gebieden tot Duitsland te laten horen was gestild. Het duurde echter nog geen jaar voordat Duitsland Polen binnenviel en de WOII van start ging.

München 1938 trok me direct aan omdat ik, zoals ik al zei, de periode waarin het boek zich afspeelt erg interessant vind. Tijdens mijn minor geschiedenis die ik mocht volgen in het vierde jaar van mijn studie was de Tweede Wereldoorlog ook een van de interessantste vakken die ik mocht volgen. Ik heb het boek dan ook snel gelezen, omdat het boek niet ontzettend dik is, maar ook omdat ik compleet werd meegesleept door het verhaal dat zich afspeelt in de vier dagen in september 1938 tijdens de Conferentie van München.

Tijdens het lezen van het boek kon ik me goed herinneren wat ik heb geleerd over deze vier dagen en hoe gefascineerd ik was om te lezen hoe Chamberlain daadwerkelijk vrede wilde houden in Europa terwijl Hitler vond dat hij recht het op de stukken land en zocht naar oorlog.

Het verhaal sleepte me mee, terwijl de mannen die de controle hadden in vier van de grootste landen in die tijd bij elkaar kwamen om te overleggen, gebeurde er zoveel achter de schermen. Niet iedereen in Duitsland was het eens met Hitler en ze wilden hem maar al te graag kwijt. Voor Hugh Legat, de privésecretaris van Chamberlain, worden deze vier dagen maar al te spannend als een oude vriend contact met hem zoekt. Paul von Hartmann, een Duitse diplomaat en lid van de anti-Hitler groep. Maar zijn ze in staat Hitler’s plannen te stoppen?

München 1938 is goed geschreven en een boek dat je in je geheugen opneemt, ik in ieder geval wel. De beschrijvingen van de personages waren steengoed, vooral Neville Chamberlain die koste wat kost de vrede in Europa wilde bewaren. Was het laf om het Verdrag van München te ondertekenen om de tekenen van oorlog te onderdrukken? We hebben nu het ‘geluk’ om terug te kunnen kijken en te zeggen dat er niets was wat Hitler tegenhield en dan voel ik toch wel wat medelijden voor Chamberlain en alles wat hij heeft geprobeerd.

Wat ik zo interessant vind aan dit boek is dat Robert Harris me een nieuwe blik liet werpen op Neville Chamberlain. Ik vond hem altijd een beetje naïef. Het was misschien verkeerd van hem om te denken dat een stukje van Tsjecho-Slowakije Hitler tevreden zou stellen, maar naïef was hij zeker niet. Hij probeerde alleen alles wat voor een mens mogelijk was om te voorkomen dat er in Europa een tweede oorlog zou uitbreken.

Het rare aan het Verdrag van München vind ik echter dat Tsjecho-Slowakije helemaal niet de mogelijkheid kreeg om plaats te nemen aan de tafel met de anderen. Vier Europese landen besloten om een stuk Tsjechisch land weg te geven om vrede te behouden, zonder dat land een stem te geven aan de tafel. De Tsjechen noemen het dan ook niet het Verdrag van München maar het Verraad van München (München Diktat), en ik geef ze geen ongelijk. Helemaal als je nagaat wat de gevolgen van die beslissing waren.

Deze recensie is geschreven door Daphne Maatman, 28 jaar, Sociaal Pedagogisch Hulpverlener en een ware boekendraak. Wil je volgen wat ze leest, kijk dan op haar Instagram: daffodilsbooks.

München 1938/Robert Harris/vertaling Rogier van Kappel/ Cargo/2017/349 blz./ ISBN: 978 90 2346 6208