“De kunst van het leven is thuis te zijn alsof je op reis bent.”

Annemarie de Gee schrijft met

De kus van een clown

een boek dat vervreemdt, dat de lezer achterlaat met vraagtekens. Veel vraagtekens. Met behulp van een rauwe toon, onbegrijpelijke gebeurtenissen en een auctoriale verteller probeert ze de lezer de zin van het bestaan uit te leggen. Met succes?

In

De kus van een clown

spelen drie personages belangrijke rollen: Pekman, Rosa en Steeghuizen. Pekman begraaft zijn vader op een dag en komt tijdens die begrafenis een clown tegen. Steeghuizen probeert zijn bedrijf te redden en wanneer dat niet lukt, rijdt hij per ongeluk een meisje aan. Rosa doet een toneelopleiding, maar hangt haar hele bestaan op aan toneelspel. Wanneer de drie allemaal hun leven proberen te ontvluchten, komen ze op het schip van Pekmans vader. Daar proberen ze grip te krijgen op hun eigen bestaan. Lukt dit ze?

‘We denken dat we vele verlangens hebben, maar in feite hebben we er één: het verlangen om zinvol te zijn.’

De Gee ondersteunt dit citaat door al haar personages ‘in dienst’ van dit thema te laten handelen. Steeghuizen wil zijn bedrijf redden, Rosa wil succesvol zijn in de toneelwereld en Pekman wil een ‘goede’ zoon zijn. Alledrie lijken ze niet echt grip te hebben op hun leven; de gebeurtenissen uit het verhaal ondersteunen dit. Daarbij gebruikt de schrijfster een auctoriale verteller om het verhaal te schetsen. Dat schept afstand: geen lezer kan echt bij de personages komen. Dit lijkt een goede keuze, want op deze manier komt de boodschap

‘de mens die verlossing zoekt van een dolgedraaid bestaan

’ tot zijn recht. Helaas wordt het lastig de personages te begrijpen. Daarbij wekt ze af en toe irritatie. Door zinnen als

‘Als Laura tongrolde (je weet wel, sommige mensen kunnen hun tong dubbelvouwen en als een envelopje naar buiten steken. Die mensen benadrukken dat talent alleen vaak op een vervelende manier) keek Rosa stiekem toe’

haalt ze de lezer onnodig uit het verhaal en geeft ze te veel details.

Die afstand wordt nog verder vergroot door de vervreemdende elementen die De Gee op bijzondere wijze in haar verhaal plaatst. Zo reageert Steeghuizen voor iedereen abnormaal na de aanrijding met het meisje en gedraagt Pekman zich verre van gewoon bij zijn moeder. Ook Rosa vertoont af en toe gedrag dat niet te plaatsen valt binnen onze huidige wereld:

“Dit is alles, dacht Rosa, dit is theater. Het plotselinge verlangen naar haar eigen dood verraste haar. Rosa wenste dat niet Laura maar zij alle harten had kunnen veroveren”

. Tegelijkertijd verwerkt De Gee humor in haar verhaal, soms heel letterlijk. Zo vertellen de hoofdpersonen elkaar moppen en speelt de clown een belangrijke rol op de begrafenis van Pekmans vader. Op deze wijze laat de romandebutante je meerdere malen in verbijstering achter en zorgt ze voor ontzetting: de personages en de gebeurtenissen worden onbegrijpelijk.

De toonzetting van De Gee in

De kus van een clown

is bijzonder. Via rauwe zinnen, zonder veel poespas toont ze het werkelijke leven. Met vergelijkingen als

‘Pekman keek neer op zijn gezicht, dat verworden was tot een experimenteel modern schilderij’

geeft ze het verhaal een beetje kleur, maar de rauwe, schokkende ondertoon blijft. “

De broeders lieten los. Ze zouden haar kapottrekken.”

In het slot van het boek, het tweede deel ‘zee’, laat De Gee Pekman, Rosa en Steeghuizen bij elkaar komen: ze vluchten naar de ruimte. De enkele concrete elementen uit het eerdere deel ‘land’ lijken vanaf dit moment te verdwijnen: de lezer verliest helaas het kleine beetje houvast dat hij had. Via een haast filmische beschrijving toont ze de gebeurtenissen en probeert ze de essentie van het verhaal te verduidelijken. Daarbij schuwt ze wederom de ontzetting niet. Met diepzinnige zinnen als

‘Zij zijn omgeven door duizenden oneindige kilometers, zowel boven als onder hen, de rest doet er niet meer toe’

rondt ze het verhaal langzaam af. Met het slotakkoord brengt De Gee Rosa, Pekman en Steeghuizen naar hun noodlot en veroorzaakt ze bij de lezers nog meer vraagtekens: de gehoopte antwoorden blijven helaas uit.

De kus van een clown

wordt daarmee een verwarrend verhaal dat tijdens het lezen de volle aandacht vraagt.

Deze recensie is geschreven door Marloes Otten. Docente Nederlands op een school in Meppel, waar ze les geeft aan leerlingen uit de onderbouw van de havo, de mavo en het vwo. Marloes is een echte boekenwurm: van Mulisch tot Hertmans, van Lewinsky tot Williams: je maakt haar met van alles blij.

De kus van een clown/Annemarie de Gee/Atlas Contact/2015/176 blz./ ISBN: 9789025445744