“Turbulent. Explosief. Dodelijk.”

De woorden op de voorkant van

Crash

beloven veel goeds. De thriller van

Jack Bowman

lijkt een lust voor menig lezer. Echter, wie de eerste bladzijden gelezen heeft, valt in het grote gat der teleurstellingen. Bowman verwerkt in zijn verhaal zoveel geweld én zet protagonist Tom bij vlagen zó asociaal neer, dat

Crash

moeilijk te waarderen is. Een boeiende verhaallijn, vol actie, mag de thriller nog een beetje redden, maar een turbulent, explosief of zelfs een dodelijk boek? Nee, daar voldoet

Crash

in de verste verte niet aan.

Bowman vertelt het verhaal van Tom. Wanneer er een vliegtuig neerstort, gaat Tom met zijn collega’s onderzoek doen. Binnen de kortste keren wordt het dossier gesloten: een sigaret zou ‘de boosdoener’ geweest zijn. Dader gepakt, berecht, einde zaak. Maar dan blijkt deze conclusie onjuist te zijn. Halo neemt contact met Tom op en vraagt hem om een second opinion. Tegen de wil van Toms baas in, gaat Tom op onderzoek uit. Wanneer hij ontdekt dat er meer aan de hand is, brengt hij langzamerhand zichzelf en zijn omgeving in gevaar.

Bowman start zijn verhaal uiterst onaantrekkelijk. In slechts 21 pagina’s wordt het dossier rondom de vliegtuigcrash volledig gesloten, introduceert Bowman handenvol personages en gaat hij veel te beschrijvend te werk. Daarbij wekt hij met protagonist Tom eerder antipathie dan sympathie. Tom hanteert zeer grof taalgebruik, ‘gebruikt’ vrouwen, is licht ontvlambaar en toont weinig emoties: een man zonder hart, vol geweld. Naar mate het verhaal vordert, lijkt Tom meer begrip voor zijn omgeving te tonen en wordt hij menselijker. Echter, Bowman ontneemt je de kans Tom echt te begrijpen. Elke keer wanneer je Tom dreigt te begrijpen, onderbreekt Bowman Toms verhaal, om een hoofdstuk vanuit een ander personage te beschrijven: hoofdstukken die er niet toe doen, die het verhaal eerder ontkrachten dan verrijken.

Waar het concept van

Crash

voldoende kansen biedt om een spannend en aantrekkelijk verhaal te worden, maakt Bowman, door te grossieren in maffiaelementen, van het aantrekkelijke concept een wanproduct. Overvallen, moorden, crashes, ontvoeringen in een achterbak van een auto, te veel loos geweld: Bowman gebruikt simpelweg té veel elementen in zijn boek om het verhaal écht realistisch te maken. Wel vormen de verhaalwendingen een aantrekkelijk gegeven. Vanaf het moment dat Bowman Tom de kans biedt professioneel pokeraar te worden, bij een “maffiavereniging”, creëert hij een extra spanningselement dat de lezer in zijn greep houdt tot het einde van het verhaal. Daarbij weet hij de verschillende verhaallijnen perfect bij elkaar te brengen: de twee Toms worden langzaam één.

Het begin van

Crash

is turbulent en moeilijk te volgen door de te beschrijvende aard van het verhaal. Wanneer Tom naar Afrika trekt, en Bowman zich meer focust op deze verhaallijn (en daarbij andere personages meer laat varen), komt er meer rust in het verhaal. Mooie, levensechte dialogen sieren vanaf dat moment het verhaal en

Crash

wordt interessanter. Echter, het blijft een wankel evenwicht. Bowman laveert tussen het gebruiken van stilistisch geslaagde verhaalelementen en over-de-top-uitspraken of -gebeurtenissen. Waar Toms grove taalgebruik soms past binnen het verhaal, is het op andere moment volledig misplaatst:

“‘Voordat je weet wat er gebeurt pleur ik je zó, huppekee, in een kooi vol geperverteerde lullebijters! Zo snel, dat je niet eens weet of je een strafkorting op je salaris of op je godvergeten taas hebt gekregen!’”

Ook het hoge verhaaltempo in

Crash

toont de twee zijden van een medaille. Bowman creëert een zekere mate van spanning door gebeurtenissen snel op elkaar te laten volgen en het verhaal te vullen met onverwachte en verwachte wendingen, maar verzaakt bij het aanbrengen van diepgang. De rol van de bloedmooie Ness lijkt vooraf al duidelijk en van Toms psyche krijg je niet écht veel mee; hij blijft bij vlagen de gewelddadige ‘lul’, terwijl hij op andere momenten zowaar een mens lijkt. Zoals gebruikelijk in een thriller loopt de spanning aan het einde van het verhaal hoog op. Bowman laat hiermee zien het een en ander in huis te hebben:

Crash

eindigt inderdaad turbulent, explosief, en in zekere zin dodelijk. Echter, menig lezer zal zich door de eerste tweehonderd bladzijden heen moeten worstelen alvorens hij écht mag genieten van de turbulente, explosieve en dodelijke elementen.

Deze recensie is geschreven door Marloes Otten. Docente Nederlands op een school in Meppel, waar ze les geeft aan leerlingen uit de onderbouw van de havo, de mavo en het vwo. Marloes is een echte boekenwurm: van Mulisch tot Hertmans, van Lewinsky tot Williams: je maakt haar met van alles blij.

Crash / Jack Bowman / uitgeverij Bruna / 344 bladzijden / ISBN: 978-9400-504059 / Vertaler: Joost van der Meer & , William Oostendorp