De Japanse doorzetter

“Ze ontzegden haar het recht om zich te gedragen als het meisje dat ze nog was.” Alma, een van de hoofdpersonages uit

De Japanse minnaar

ervaart dit tijdens haar jeugd. Isabel Allende slaat met

De Japanse minnaar

, na

Ripper

, opnieuw een andere weg in. Via Alma en Irina vertelt ze twee uiteenlopende geschiedenissen en maakt ze de lezer deelgenoot van alle ellende van de vrouwen. Met De Japanse minnaar

weet ze opnieuw indruk te maken!

Irina krijgt een baan in Lark House, het bejaardentehuis waar Alma verblijft. Al snel krijgt ze contact met Alma en wordt ze haar steun en toeverlaat. Ze mag haar boekhouding doen. Dan ontmoet ze Alma’s kleinzoon, Seth. Samen met Seth wil ze Alma’s geschiedenis opschrijven. Ze mogen alle spullen van Alma doorzoeken en archiveren, behalve de brieven in de gele enveloppen. Alma krijgt elke week nog een brief en een bos bloemen. Van wie zijn die bloemen en die brieven? Bovendien vertrekt Alma soms een paar dagen uit Lark House. Naar wie gaat ze toe?

Allende begint haar boek clichématig. Het gegeven ‘oma vertelt’ is niet uniek en daarmee ook niet origineel. Echter, het verhaal van Alma – de oma – is wel nieuw. Dat maakt

De Japanse minnaar

aantrekkelijk. Alma’s geschiedenis gaat terug naar de periode van de Tweede Wereldoorlog. Ze leeft in Amerika, samen met een aantal Japanners en neef Nathaniel op het moment dat de Amerikanen en de Japanners oorlog met elkaar krijgen. Juist die geschiedenis is anders dan alle andere beschreven geschiedenissen. Allende weet de Japanners op deze manier een stem te geven: ze maakt het verhaal anders. Ook de rest van Alma’s verleden maakt indruk. Haar liefde en haar gedwongen huwelijk, Nathaniels opofferingsgezindheid en Alma’s doorzettingsvermogen raken je. Allende beschrijft Alma’s eeuwige liefde voor Japanner Ishimei zo goed dat het de lezer ontroert.

De komst van Lenny in Lark House doet voorspelbaar en verwacht aan, maar is essentieel voor het verloop van het verhaal. Zulke momenten zijn kenmerkend voor

De Japanse minnaar

. Allende laveert tussen cliché en originaliteit. Zo is de naderende relatie tussen Seth en Irina verwacht, maar is het verleden van Irina uniek. De schrijfster begeeft zich, door Irina’s verleden te beschrijven, op een nieuw vlak. Het meisje, dat opgroeide in Polen leidt beslist geen makkelijk leven; haar vertrouwen in de mensheid wordt meerdere malen op de proef gesteld. De komst van de FBI-agent in het heden neemt de lezer mee naar Irina’s verschrikkelijke verleden in Amerika. Allende weet alle gebeurtenissen zo gruwelijk en hard neer te zetten dat er voor de lezer weinig anders overblijft dan een gevoel van walging. Daarmee brengt ze het verhaal op een hoger niveau. Door de verhalen van Alma en Irina te mengen, vallen kleine gelijkenissen en grote verschillen op.

“Wat je niet vertelde, was ook niet gelogen.”

De Japanse minnaar

valt op vanwege het mooie taalgebruik. Allende weet met zinnen als ‘Het verleden rust niet, Lenny. Het is actiever dan ooit’ of ‘Er zijn veel goede mensen, Irina, maar ze doen goed in stilte’ de lezer na te laten denken over essentiële vraagstukken in het leven. Daarbij schrijft ze beeldend. De manier waarop ze Lenny beschrijft, of het ouder worden van Alma laat weinig aan de verbeelding over. Daarmee ontneemt ze een stuk fantasie, maar geeft ze meer: intense betrokkenheid bij het personage. Af en toe zorgt een beetje humor voor luchtigheid binnen het verhaal. Door zinnen als ‘Als hij Alma ernaar vroeg, antwoordde die dat ze op terroristentraining ging of met de drug ayahuasca experimenteerde of gaf ze een andere onzinnige uitleg, op de schampere toon waarmee de twee vaak tegen elkaar praatten” weet de schrijfster een glimlach te ontluiken. “’Denk je dat jij je ook als een beest zou kunnen gedragen als je de kans kreeg,Samuel?’” Allende weet met kleine, maar indrukwekkende uitingen een gevoel van onmacht, verdriet en woede te creëren. Daarbij gebruikt ze woorden als ‘larmoyante’, ‘armetierig’ of ‘oecumenisch’ om de sfeer te bepalen.

Via een aantal goed gevonden wendingen en indrukwekkende levensverhalen brengt Allende de lezer naar het slotakkoord van het verhaal. Met

De Japanse minnaar

laat ze zien dat familiegeschiedenissen interessant, emotioneel en belangrijk kunnen zijn. Via mooie vergelijkingen, unieke beschrijvingen en waardevolle geschiedenisverhalen gaat ze terug naar Lark House, waar ze de laatste dagen van Alma deelt. Ook met de laatste woorden verrast ze eenieder. Plots openbaart ze de geheimen rondom de Japanse minnaar en besluit ze haar boek met een indrukwekkende brief van hem. Daarmee neemt ze afscheid van de lezer en mag de lezer afscheid nemen van Alma en Irina en de Japanse minnaar, iets wat maar moeilijk gaat. “Net als de andere geïnterneerden zouden ze in het openbaar nooit een woord zeggen over de jaren van vernedering waarin men getwijfeld had aan hun loyaliteit en vaderlandsliefde; zonder eer was het leven van heel weinig waarde. Shikata ga nai.”

Deze recensie is geschreven door Marloes Otten, 24 jaar, docente Nederlands op een middelbare school in Drenthe.

De Japanse minnaar / Isabel Allende / vertaald door Henk van den Heuvel / Uitgeverij Wereldbibliotheek / 2015 / 320 pag. / ISBN 9789028426214