Voorbestemd of niet?

Haruki Murakami werd dit jaar als een van de grootste kanshebbers van de Nobelprijs van de Literatuur beschouwd. De prijs ging echter naar Alice Munro voor haar kleine verhalen. Het staat in schril contrast met de dikke pillen die Murakami geschreven heeft, zoals

Kafka op het strand

,

De opwindvogelkronieken

en zijn trilogie

1q84

. Die laatste is laatst in verzamelband (ruim 1300 bladzijden) verschenen.

De trilogie gaat om de voor elkaar bestemde Tengo en Aomame. Zij hebben elkaar in hun jeugd ontmoet, maar zijn elkaar door lotsbestemmingen uit het oog verloren. Beiden hebben altijd een hol gevoel in zich gehad, een gevoel van gemis. In het eerste deel ontvouwen de levens van Tengo en Aomame zich. Er lijkt op het eerste gezicht geen enkele overeenkomst: zij is een huurmoordenares die voor een groep welgestelden mensen (vaak mannen) uit de weg ruimt die andere mensen (vaak vrouwen) kwaad doen; hij is een wiskundeleraar die in zijn vrije tijd schrijft en veel liever daarmee zijn brood gaat verdienen.

Alleen krijgt hij geen voet aan de grond. Zijn enige uitweg is een verhaal van Fukaeri, een vreemd, paranormaal begaafd meisje, te herschrijven. Dit zorgt er echter voor dat hij zich verderop in het verhaal in steeds nauwere bochten moet wringen om de waarheid te verbergen. Aomame kan ook niet vrijgesproken worden van een smetteloos CV. Ze vermoordt mensen. Met een bepaald doel, dat wel, maar ze vermoordt mensen.

Het zou teveel woorden en ruimte in beslag nemen om alle andere plotlijnen te behandelen, want dat zijn er nogal wat. Het draait er per slot van rekening om dat Aomame en Tengo voor elkaar gemaakt zijn. Zullen ze ooit bij elkaar komen? Het meest schrijnende en aanstootgevende is wel dat Aomame ondergedoken zit in een appartement met uitzicht op de speeltuin waar Tengo naar de twee manen aan de sterrenhemel zit te kijken. Het is oneerlijk, het is hard, dat beiden (die elkaar op dat moment goed kunnen gebruiken) elkaar niet kunnen vastpakken.

Die twee manen en het vreemde meisje Fukaeri zijn nog maar twee van de hele reeks aan geheimzinnige, surrealistische elementen in deze boeken. 1q84 is een afgeleide, een paralelle wereld van

1984

, met een knipoog naar George Orwells boek. Er gebeuren vreemde dingen. Wie zijn toch die Little People? En wat heeft Fukaeri ermee te maken? Wat is er toch met die sektegemeenschap?

In 1300 bladzijden worden veel vragen opgeworpen, maar niet alle vragen worden beantwoord. De plot ontvouwt zich steeds meer en meer, dijt steeds meer uit, totdat er geen houden meer aan is. Dat doet Murakami vakkundig en briljant. En toch draait het om die simpele vraag: zouden Tengo en Aomame elkaar ooit opnieuw ontmoeten en samen hun leven leven? Meer dan duizend bladzijden is de lezer in spanning.

Daarom is het ook apart dat Murakami geen Nobelprijs voor de Literatuur ontvangen heeft. Deze trilogie is het bewijs voor zijn literaire kunnen, het is een knap staaltje vertellen. En het blijft boeien, ondanks de grote hoeveelheid bladzijden. Komende januari verschijnt zijn nieuwe roman. Hopelijk is dat de trigger om hem in 2014 wel de Nobelprijs voor de Literatuur te geven.

Deze recensie is geschreven door Obe Alkema, 20 jaar, student Nederlands te Groningen.

1q84 / Haruki Murakami / Vertaling door Jacques Westerhoven / Uitgeverij Atlas/Contact / 2013 / 1256 pag. / ISBN 9789025441487