Hoe
schrijf je een recensie voor een boek als
Er
is geen daar daar
? Met deze roman, die berust op verrassing, verdriet en
een bijna pijnlijke oprechtheid, maakt Tommy Orange (1982) een ongekend sterk
debuut. Deze roman stond op de lijst van beste 10 boeken uit 2018 van de NY
Times en werd lovend ontvangen in zowel de Verenigde Staten als daarbuiten. In
deze roman komen twaalf verschillende personages aan het woord, stuk voor stuk
uniek en eigen in zowel hun verhaal als hun karakter. De overeenkomst: allen
zijn zij van ‘Native American Indian’ afkomst. Orange laat zien hoe zij
allemaal op een andere manier omgaan met hun erfenis, maar ook met het leven
daarbuiten. Hij schetst steeds opnieuw een balans tussen de verhalen van het
verleden en de beloftes van de toekomst.
Er is geen daar daar
vertelt verhalen die
verteld moeten worden, maar die nooit op deze manier op papier gezet zijn. Het
zijn de verhalen van de stadse Indianen, degenen die de ‘indringers’ zijn op
het land van hun voorvaderen. Degenen die altijd anders zijn geweest en altijd
anders zullen zijn. Degenen die tot het volk behoren waarvan het
zelfmoordpercentage het allerhoogst is. Degenen die zich misschien wel nooit
meer ergens thuis zullen voelen. Orange zet het allemaal op papier, zonder
terug te deinzen voor de lelijkheid en de pijn ervan. De titel is ontleend aan
een tekst van Gertrude Stein. Zij schrijft dat het ‘daar’ van haar kindertijd
zo veranderd is, dat haar ‘daar daar’ niet meer bestaat. Daar is niet meer
daar. Een analogie die speels bedoeld is, maar onbedoeld opgaat voor iedere
Native American. Orange legt de vinger op deze zere plek van onze samenleving,
maar doet dit naar mijn idee niet op een verwijtende manier.
Er is geen daar daar
toont niets anders
dan de harde werkelijkheid.
Naakte
verbazing en verdriet, maar ook schoonheid en bewondering, ze doorspekken
iedere zin. Het lijkt alsof Orange geen woord geschreven heeft zonder het eerst
grondig te overwegen. Desondanks wordt in de roman op een volstrekt ongedwongen
manier een verhaal verteld. Er wordt toegewerkt naar de climax van de Big
Oakland Powwow. Voor mij was het fascinerend om te beleven hoe de in eerste
instantie losgekoppelde personages als draden van een web met elkaar verbonden
bleken te zijn. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe bijzonder het is dat alle
personages zo volledig beschreven werden en toch zo uniek zijn. We zien mensen
worstelen met obesitas, ongewenste zwangerschap, geldproblemen, familieproblemen,
dood en ziekte. Hun reacties en daden lijken altijd in lijn te liggen met hoe
zij beschreven worden als persoon. De karakters zijn essentieel in het
vertellen van hun verhalen en Orange weet dit haarfijn weer te geven.
Soms
vind je een roman die zoveel indruk maakt dat het moeilijk is om er woorden
voor te vinden. Dus, hoe schrijf je een recensie voor een boek zoals
Er is geen daar daar?
Dat kan niet.
Tenminste, niet eentje die recht doet aan de enorme schoonheid en impact van
dit boek. Het enige wat ik nu kan zeggen: lees het. Ondertussen neem ik mijn
petje af voor Orange en wacht vol verwachting op zijn volgende meesterwerk.
Ik heet Lisa, woon in Utrecht en zit in de zesde klas op het Christelijk Gymnasium. Ik lees al sinds ik heel klein ben. Tegenwoordig lees ik vooral veel Young Adult fantasy en Engelse/Nederlandse literatuur, bij voorkeur in het Engels. Tot mijn favorieten behoren de A Court of Thorns & Roses serie, To Kill a Mockingbird, The Remains of the Day en Fangirl. Mijn favorieten wisselen echter nogal per dag en per humeur.
Er is geen daar daar/Tommy Orange/vertaling: Jetty Huisman/J.M. Meulenhoff/februari 2019/320 blz./ 9789029091619