Het is winter. De kou trekt steevast door het land en heeft er een bevroren tapijt van gemaakt. Jas’ broer, Matthies, gaat schaatsen op het meer… en keert nooit meer terug. De avond is ongemak is een bewogen roman van Marieke Lucas Rijneveld over de dood van een kind en wat het met de nabestaanden doet.
Jas, het hoofdpersonage, is een jong meisje dat begint te puberen en hierdoor met vele vragen en ongemakken zit. Ze probeert zichzelf te leren kennen en voelt zich nog onzeker doordat ze op een leeftijd is gekomen waarop alles aan haar verandert. Door die onzekerheid draagt ze altijd een jasje om zichzelf te verstoppen, waardoor iedereen haar een beetje vreemd vindt.
Na de dood van Matthies wordt alles anders. Het geluk lijkt weggevloeid te zijn uit het gezin. Jas richt samen met haar zusje Hanna en haar broer Obbe De Drie Koningen op, een geheim groepje met plannen om weg te vluchten van hun deprimerende leven. Ze worden thuis al maar meer verwaarloosd door hun ouders en houden het er niet meer uit. Ook hebben Jas en Hanne angst om wat er met hun moeder gaande is. Ze eet als maar minder en de kinderen zijn bang dat ze ook zal doodgaan. Jas en Hanna sommen samen zelfs manieren op waarop hun ouders kunnen sterven, kwestie van voorbereid te zijn. Dit is één van de dingen die mij persoonlijk stoorde. De ouders geraken zo opgeslorpt door verdriet dat ze hun kinderen ‘vergeten’. Je zou hen willen wakker schudden en duidelijk maken dat ze er iets aan moeten doen. Het gedrag van de ouders zat me dwars.
Wat leuk is aan het boek is dat je de gebeurtenissen bekijkt door de ogen van een kind. Dit zorgt geregeld voor een grappige toets en laat de lezer de dood waarnemen op een andere manier. Jas heeft een levendige verbeelding en dit is zeker een bijdrage aan het verhaal. Zo vergelijkt ze een witte boterham die ze ondersteboven legt met twee bleke kleuterbilletjes, vooral als ze er chocopasta op smeert. Het haar van haar broer doet haar dan weer denken aan boterkrullen die haar moeder altijd rond de kerstdagen maakt. Het is ongelofelijk hoe de schrijfster de verbeelding van een kind zo kan verwoorden. De vergelijkingen die er gemaakt worden zijn zeer mooi.
Naarmate het boek vordert en de personages ouder worden gaat het verhaal meer en meer over het opgroeien van Jas. Dit had ik niet verwacht: ik dacht namelijk dat het boek echt de nadruk ging leggen op het omgaan met de dood en niet op het opgroeien van een kind. Dit is een beetje jammer omdat er niet echt verteld wordt over de andere personages en hoe zij zich voelen bij de recente gebeurtenissen en het verhaal zich dus enkel beperkt tot Jas en hoe zij opgroeit en zich voelt. De lezer krijgt wel een goed beeld over de persoonlijkheid van de gezinsleden doordat hun manier van doen goed omschreven wordt.
De karakters van de personages en de situaties waar ze soms in vertoeven worden je af en toe te veel en doen je ongemakkelijk voelen. Het boek laat je niet onverschillig. Zeker het laatste hoofdstuk van het boek laat je niet onberoerd en vond ik misschien wel het beste aan de hele roman.
In het algemeen heeft De avond is ongemak veel leuke passages en vergelijkingen en weet de schrijfster zeer mooi de gedachtegang van een kind te omschrijven. De aparte personages stoorden mij als lezer af en toe, zeker de vader en moeder, en dit was voor mij een minpunt. Ook was het jammer dat er veel over het opgroeien van Jas werd verteld en minder over de ervaring van de andere gezinsleden bij de dood van Matthies. Het boek heeft goede kanten en ook minder goede, maar verrassen doet het je zeker.
Deze recensie is geschreven door Suzanne Patteet, 20-jarige studente Financie- en Verzekeringswezen uit Wezemaal (België).
De avond is ongemak/Marieke Lucas Rijneveld/Uitgeverij Atlas Contact/2018/271 blz./
ISBN 978 90 254 4411 2