Medea ontwaakt

Volgens de Griekse mythologie is Medea een tovenares die haar grote liefde Jason hielp het Gulden vlies te veroveren. Hij nam haar daarop mee op de Argo en bracht haar samen met de Argonauten naar Iolkus. In Klare lucht zwart ontwaakt Medea opnieuw.

David Vann

beschrijft haar levensverhaal en laat de lezer op indringende wijze kennismaken met de vrouw die volgens de verhalen haar broer aan stukken sneed.

Vann start zijn verhaal allesbehalve makkelijk. Met stilistisch zeer geslaagde zinnen en poëtische voltreffers beschrijft hij de situatie waarin Medea verkeert: ‘Haar vader een gouden gelaat in duister. In fakkellicht verschenen boven water en weer weggevaagd. Gelaat van de zon, afstammeling van de zon. Verraad en woede.’

Medea verkeert samen met haar broer bij Jason en de Argonauten op het schip in de richting van Iolkus. Ze worden achtervolgd door Medea’s vader. Medea gooit elke keer stukken van haar broer in het water, in de hoop haar vader op die manier op afstand te houden. Samen met Jason zal ze naar Iolkus gaan, om daar gekroond te worden tot koningin. Alles lijkt haar beter dan het slaafse vrouwenleven dat ze had in haar land van herkomst.

Echter, het tegendeel blijkt. Wanneer Jason en Medea met het Gulden vlies in Iolkus aankomen, worden ze allesbehalve hartelijk ontvangen door Pelias. Hij beschuldigt het duo van verraad en Medea en Jason gevangen. Ze twee geliefden mogen bij elkaar zijn, maar moeten dienen onder Pelias; een koningschap zit er niet in. Medea wordt ingezet als slaaf van Pelias’ dochters en gaat een zeer zwaar leven tegemoet. Medea, hard als ze is, geeft echter niet op. Ze roept de hulp van Hekate in om haar en Jason te helpen.

Vann blijft gedurende Klare lucht zwart dicht bij de bekende mythe, waardoor hij enige vorm van herkenning schept. Zijn verhaal zelf mist elke vorm van uitleg, waardoor kennis van de mythe zeer van belang is: Medea staat op een schip, ze heeft haar broer kapot gescheurd en ze vlucht voor haar vader. Geen redenen, geen achterliggende gedachten en geen voorafgaande gebeurtenissen; Vann laat de lezer het allemaal zelf uitzoeken. Klare lucht zwart krijgt daardoor iets mysterieus. Vann lijkt dicht bij de mythe te blijven, maar houdt hij dat vol of gaat hij de lezer verbazen?

Opvallend daarbij is de door Vann gekozen stijl. Met een bijzonder perspectief, dat zich zowel afstandelijk als betrokken gedraagt, vertelt hij het verhaal van de ogenschijnlijk meedogenloze Medea. De zinsbouw is uniek, poëtisch, vol beeldspraak en soms zelfs zangerig van aard, en past daardoor te meer bij het verhaal van Medea.

Medea zelf zorgt ervoor dat de mythe nooit of te nimmer saai zal worden. Haar kille houding zorgt voor afschuw, maar wekt tegelijkertijd interesse. Ze is het tegenbeeld van de vrouw uit die tijd: ze wil niet slaafs alles opvolgen, zal tot het uiterste gaan om te bereiken wat ze wil en beroept zich daarbij regelmatig op mannelijke gebruiken. Echter, tegelijkertijd blijft ze de vrouw onder de vrouwen: galant, zachtaardig en met een hart. Haar tegenstrijdige karakter zorgt voor de broodnodige verrassing in het verhaal.

‘Laat mij heersen en niet overheerst worden.’ Het is deze opmerking die de essentie van het verhaal samenvat. Medea jaagt haar doelen na en zal koste wat het kost behalen wat ze wil behalen. Haar verhaal is bijzonder, zowel in de mythe als in Klare lucht zwart. Vann slaagt erin Medea te doen ontwaken en confronteert de lezer zo opnieuw met het eeuwenoude verhaal.

David Vann / Klare lucht zwart / Vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen / Uitgeverij de Bezige Bij, Amsterdam / 237 blz. / ISBN: 9789023407782