Mijn jeugd verpestte mij

Voor eens en voor altijd toont

Ottessa Moshfegh

dat het milieu waarin je opgroeit wel degelijk invloed heeft op hoe jij over jezelf denkt, wie je bent en wat je doet. In Eileen laat ze Eileen haar jeugdverhaal vertellen. Ze keert samen met de lezer naar het jaar 1964; het jaar waarin Eileen iets deed wat de rest van haar leven veranderde.

Eileen zich de bewuste dag in 1964, de dag waarop haar verhaal echt begon. Ze neemt de lezer mee naar het jaar waarin ze 24 jaar oud was. Haar moeder is dood, haar vader is alcoholist en haar zusje heeft haar min of meer in de steek gelaten. Eileen probeert te redden wat er te redden valt: ‘Dat is dus de situatie. Mijn naam is Eileen Dunlop. Nu weet je wie ik ben. Ik was vierentwintig en werkte voor zevenenvijftig dollar per week als een soort secretaresse in een jeugdinrichting voor jongens onder de achttien. Ik zie nu wat het werkelijk was: een gevangenis voor kinderen. Ik zal de inrichting Moorehead noemen.’

Eileen start haar verhaal op vrijdag, een paar dagen voor Kerst. Ze vertelt over haar werk, haar baas en haar verschrikkelijke vader die haar continu vernedert: ‘Met zo’n kop word je door niemand lastiggevallen.’ Lange tijd wil Eileen stad X ontvluchten en naarmate de tijd vordert, worden haar plannen concreter. Dan ontmoet ze een nieuwe vrouw op haar werk: Rebecca. Rebecca toont, anders dan iedereen, wel interesse in Eileen en al snel vormt ze voor Eileen een soort reddingsboei. Ze trekken samen op en met Kerst nodigt Rebecca Eileen bij haar thuis uit. Die ontmoeting zal Eileens leven voor eens en voor altijd doen veranderen.

Moshfegh zet haar verhaal bijzonder goed op. Na een kalme start, waarin de lezer een goed beeld van Eileen heeft gekregen, keert de auteur terug in de tijd. Deinend op de herinneringen van Eileen ontdekt de lezer wat er in die bewuste week is gebeurd, maar krijgt hij tegelijkertijd informatie over perioden ervoor en erna. Al snel creëert Moshfegh op die manier een uiterst – wellicht te – ellendige situatie voor de jonge Eileen; haar zus is het lievelingetje, haar vader is alcoholist, haar moeder is dood en Eileen zelf zit psychisch in de knoop.

‘Voor ik beschrijf wat er die zaterdag allemaal gebeurde, moet ik het nog een keer over dat pistool hebben.’ Kenmerkend binnen Eileen zijn de talloze open plekken en kleine cliffhangers. Gepaard met de vele vooruitwijzingen zorgt Moshfegh voor een bijzondere vorm van spanning: je wilt als lezer niet meer precies weten wat er gaat gebeuren, maar je bent op zoek naar de manier waarop het gaat gebeuren en waarom het gaat gebeuren. Al snel begrijp je dat Eileen vertrokken is uit de stad. Je wilt echter weten waarom ze vertrok en hoe ze vertrok. Antwoorden weet Moshfegh op een meesterlijke manier lange tijd uit te stellen. Langzaam en uiterst zorgvuldig werkt ze toe naar de climax.

Tegelijkertijd vormt ook de sterke weergave van Eileens innerlijk een pluspunt in het verhaal. Moshfegh schenkt veel aandacht aan de gedachtegangen en gevoelens van Eileen, waardoor ze voor veel lezers begrijpelijk zal worden. Haar situatie is uiterst penibel en haar gedrag lijkt ook lange tijd verklaarbaar. Hoewel slechts weinig mensen zicht in haar zullen herkennen, begrijpt eenieder waarom Eileen zo over zichzelf denkt en dit gedrag laat zien. Bijzonder daarbij is de bizarre verstandhouding tussen Eileen en haar vader. Deze verstandhouding, die voor vele lezers onbegrijpelijk is, wordt door Eileen zorgvuldig weggezet en daardoor zelfs een heel klein beetje verklaarbaar.

‘Ik weet niet precies waar het spaak liep in huize Dunlop. We waren geen monsters, we waren niet erger dan jullie. Volgens mij is het een kwestie van geluk wie er aan het langste of aan het kortste eind trekt, waar we terechtkomen, wat er gebeurt.’ Helaas is Eileen niet volledig als succesvol te bestempelen. Tegen het einde plaatst Moshfegh een bizarre en zeer plotselinge wending in het verhaal, waarmee ze zorgt voor onbegrip. Een onzorgvuldig en onbevredigend einde laat de lezer dan ook achter in verwarring. Het verhaal voelt onaf, wellicht zelfs afgeraffeld.

Eileen / Ottessa Moshfegh / Vertaald door Anne Jongeling en Onno Voorhoeve / Uitgeverij Hollands Diep, Amsterdam / 272 blz. / ISBN: 9789048825622