Het spel van de herinneringen
Samantha heeft Niemann Pick, type C. Ze gaat dement worden en zal vroeg komen te overlijden. Om de Samantha van de toekomst haar geheugen van nu te geven, schrijft ze haar eigen geheugenboek waarin ze haar toekomstige ik in de je-vorm aanspreekt.
‘Ze zeggen dat ik alles zal vergeten. Dus schrijf ik om te herinneren…’
Lara Avery
beschrijft in Het geheugenboek het emotionele verhaal van de puberende Sam. De niet-populaire scholiere zit in het debatteam en is van plan na haar middelbare school naar de universiteit te gaan. Wanneer ze de diagnose Niemann Pick, type C krijgt, verandert haar leven. Toch is ze niet van plan op te geven. Ze wil samen met vriendin Maddie naar de nationale debatwedstrijd, wil de afscheidstoespraak op haar school houden, wil studeren en wil haar liefde voor Stuart bekend maken. Haar ziekte gooit echter op alle fronten roet in het eten.
Bijzonder goed effectief is de gekozen verhaalinslag voor het beschrijven van de onbekende ziekte van Sam. Met Sam geeft Avery een realistisch beeld van een iemand met een onbekende, levensbedreigende ziekte. In het begin van het boek ‘lacht’ Sam de ziekte op een herkenbare manier weg: ‘Ik bedoel: jij kunt niet naar me kijken, Toekomstige Sam, maar er is niks afschuwelijk mis met me. Oké, ik moet soms mijn handen en benen wakker schoppen omdat ze in slaap vallen. En mijn oogballen doen zeer. Maar ik denk dat dat komt doordat ik te veel lees. Bovendien heeft niemand handen en benen nodig op een debatkampioenschap, alleen een geheugen en een stem.’ Avery schept met Sam geen meisje dat huilend ten onder gaat; Sam is nog niet levensmoe en probeert alles uit haar leven te halen. Dit doet ze met humor en daadkracht: ‘Maar goed, we kregen toestemming. We kregen het briefje. We zijn weer in de race. Langere levensduur, baby! Wat nu, hè? Wat dacht je ervan? KOM OP!’ Echter, Sam heeft ook een andere kant. De ziekte verwart haar en bij vlagen is ze er erg emotioneel onder: ‘Hoeveel plannen ik ook maak, hoezeer ik mijn ouders ook help, ik voel dat mijn lichaam me in de steek laat, en ik weet niet wat ik ertegen kan doen.’
Helaas lijkt Sam wel steeds meer te verliezen van de ziekte. Er komen momenten dat ze Stuart, Cooper en Maddie in moet lichten over haar probleem en er komen momenten waarop ze dingen vergeet. Even lijken haar examens in het gedrang te komen, evenals de afscheidsrede. Echter, Sam zou Sam niet zijn wanneer ze zich daar doorheen zou slaan. Maar dan slaat de sfeer om: de ziekte grijpt in.
Gedurende het verhaal hanteert Avery een scala aan schrijfstijlen om de herinneringen te plaatsen. Scriptachtige dialogen wisselen beschrijvende delen af en worden op hun beurt weer doorbroken met lijstjes, opsommingen van wensen en berichten van Cooper of Stuart. Het maakt het verhaal enigszins rommelig, maar zorgt tegelijkertijd voor een realistische weergave van de werkelijkheid; het geheugen van Sam is immers niet continu. Helaas dreigt Avery hierbij af en toe door te slaan: onnodig veel scriptachtige weergaven van dialogen maken het verhaal wat fragmentarisch en halen de lezer keer op keer uit het verhaal. Het vormt een breuk in het verder mooi opgezette verhaal.
‘Vandaag is het qua hersenen niet zo’n goede dag. Mijn handen kunnen niet goed typen. Mijn mond doet de twist. En het was vandaag niet leuk om een persoon te zijn. Maar ik heb een idee.’
Het geheugenboek vormt een mooie, letterlijke weergave van het verloopt van de ziekte bij Sam. Bij vlagen kabbelt het, bij vlagen emotioneert het. Maar bovenal bezorgt het de lezer herinneringen.
Lara Avery / Het geheugenboek / Vertaald door Tineke Funhoff / Uitgeverij Luiting-Sijthoff / 380 blz. / ISBN: 9789024574056