Het oeuvre van Alexijevitsj (Stanyslaviv, 8 februari 1948) werd in 2015 bekroond met de Nobelprijs voor de literatuur. Haar boeken zijn verzamelingen levensverhalen van gewone mensen die tot de voormalige Sovjet-Unie behoorden.

Door middel van orale geschiedenis krijgt de lezer de mogelijkheid zich in te leven in de wereld van een fanatieke stalinist, de onderdrukte Armeniër, de verwarde Tsjetsjeen en de vele teleurgestelde én opgeluchte Sovjetmannen- en vrouwen die hun leven op andere wijze invulling moesten geven onder Glasnost, Perestrojka, Jeltsin en Poetin.

De dood was iets moois, daar leefde je voor, sterven voor het prachtige vaderland. En stierf je niet maar kwam je terug met een medaille meer en een been minder? Dan was je de held van de stad. Na 1992 werden inwoners van de Sovjet van hun rode wolk afgehaald. Het grote Sovjetvolk waarin Georgiërs, Armeniërs, Tsjetsjenen, Wit-Russen, Oekraïners etc. onder één vlag en één ideologie leefden, versplinterde. Met een been in het Westen en het andere been in het Sovjetregime verraadden zoons hun moeders en scholieren hun leraren aan de Partij. Alexijvitsj geeft gehoor aan verhalen van slachtoffers, daders, helden en verliezers.

Het einde van de rode mens is geschreven door middel van orale geschiedenis. De schrijfster interviewt de personages maar interrumpeert niet in de gesprekken. Dit heeft als gevolg dat de getuigenissen zo objectief mogelijk zijn opgeschreven. Een voorwaarde voor deze manier van schrijven is dat de personages zich wel open moéten stellen wil het gesprek schrijfmateriaal opleveren. Alexijevitsj weet het voor elkaar te krijgen dat de personages zich tot op het bot blootstellen. Ze luistert geduldig, confronteert de getuige niet met subjectieve waardeoordelen en neemt pauzes waar nodig, omdat de emoties vaak hoog oplopen.

De getuigenissen geven je als lezer de ultieme kans om in de huid van de Sovjetmensen te kruipen. Doordat Alexijevitsj met slachtoffers, daders, helden, communisten, oude én jonge mensen en gesprek gaat biedt het boek ontzettend veel verschillende perspectieven op de manier waarop de Sovjet-Unie van binnenuit transformeert tijdens de twintigste eeuw. Juist die perspectieven, die wij in het Westen niet te lezen of te horen krijgen wanneer wij leren over Rusland, maken dat het boek een eyeopener is voor iedereen die twee kanten van het verhaal wil weten. De waarheid over de Sovjet-Unie is aan de ene kant hartstochtelijk door de manier waarop de rode ideologie het leven van de mensen zin gaf. Aan de andere kant zou hun de kleur van hun ideologie ook symbool kunnen staan voor al het bloed wat vergoten is vanaf de Russische Revolutie tot Poetin. Dit maakt dat het boek op sommige momenten niet makkelijk doorleest, maar dat doet in mijn ogen de kwaliteit van de inhoud ten goede.

‘Het Einde van de Rode Mens’ is een ingrijpende weerspiegeling van hoe gewone mensen hun leven op de resten van de Sovjet-Unie zinnig in proberen te vullen. Voor velen gaat dit gepaard met depressie, hysterie, onbegrip en onophoudelijk verdriet. Voor anderen biedt de ‘nieuwe tijd’ eindelijk de mogelijkheid tot zelfontplooiing. Voor westerlingen relativeert het boek ‘onze’ visie op Rusland en haar post-Sovjetstaten.

Ik ben Maud, 19 jaar, tweedejaars Geschiedenis student aan de Universiteit Utrecht. Wanneer vroeger de wekker ging ‘deed Maud eerst een boek open en dan pas haar ogen’, aldus mijn ouders. Voor mijn studie  ploeter ik veel literatuur door, waardoor het af en toe lastig is om ook  voor mijn ontspanning te lezen. Ik ben dol op historische werken, maar probeer een balans te vinden met fijne romans.  Hierbij is de stijl van Paulien Cornelisse een favoriet . Ik hoop voor de Leesfabriek leuke recensies te schrijven over  fijne boeken!

Het einde van de rode mens/Svetlana Alexijevitsj/vertaling Jan Robert Braat/Uitgeverij De Bezige Bij/2016/478 blz./ISBN Nummer: 978 90 234 9802 5