De meeste schrijvers hebben een bepaald doel in gedachte wanneer ze een boek schrijven, een bepaalde ervaring die ze de lezer willen bezorgen. Het boek moet bijvoorbeeld spannend zijn, meeslepend of een bepaalde boodschap overbrengen. Het moet de lezer aan het nadenken zetten of choqueren. Het moet bepaalde emoties opwekken in de lezer of atmosferisch zijn. Maar dan is er ook nog het soort boeken dat niet draait om de nagelbijtende passages, om de rolmodellen waar de lezer lering uit kan trekken of überhaupt om het effect op de
lezer
. Deze boeken zijn geschreven voor de personages die de bladzijden bewonen, zodat hun verhaal is vereeuwigd en hun stem niet verloren gaat. Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko is één van die boeken.
Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko vertelt het verhaal van Ivan, een zeventienjarige jongen die al zijn hele leven in een ziekenhuis in Wit-Rusland woont waar Tsjernobyl-slachtoffers worden behandeld. Ivan heeft slechts één arm (zijn linkerarm) waar twee vingers en een duim aan vastzitten. De rest van zijn ledematen zijn korte, asymmetrische stompjes waar vrijwel geen beweging inzit. Daarnaast zijn Ivan’s gezichtsspieren slechts losjes verbonden met zijn hersenen waardoor hij een hangend gezicht heeft en eruitziet als een idioot wanneer hij praat. Ondanks zijn misvorming is Ivan ontzettend scherp en helder van geest. Meestal vermijdt hij interactie met de andere bewoners van het ziekenhuis. Je kunt je dus voorstellen dat hij een heleboel vrije tijd om handen heeft. Deze tijd benut hij om zijn gigantische leeshonger te stillen, te fantaseren over levens die hij liever geleid zou hebben of gesprekken te voeren met zijn fictieve moeder. De komst van de eveneens zeventienjarige leukemiepatiënte Polina brengt echter drastisch verandering in Ivan’s sociaal isolement. Ze worden verliefd op elkaar en zoals al op de achterkant van het boek staat: “Hun romance is even mooi en tragisch als het onvermijdelijke einde.”.
Wat ik ongelofelijk sterk vind aan Ivan’s verhaal is dat, ondanks zijn erbarmelijke staat, het verhaal niet druipt van het zelfmedelijden. Ivan heeft leren leven met zijn misvorming, het is een deel van wie hij is. Het speelt op een niet per se subtiele maar ook niet overdadige wijze een bepalende rol in elke situatie. Maar Ivan is meer dan zijn misvorming. Met elke bladzijde die je leest leer je de bijdehante, leergierige, zwartgallige kwajongen kennen die huist in dat lichaam. En dat brengt me bij mijn volgende punt: de titel. “Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko” is perfect gekozen. De wereld buiten het Mozir Ziekenhuis voor Ernstig Zieke Kinderen is zich namelijk grotendeels onbewust van het bestaan van (mensen als) Ivan Isaenko. Op deze manier kun je zeggen dat zijn leven onzichtbaar is. Daarnaast echter is zijn leven binnen de muren van het ziekenhuis óók onzichtbaar te noemen. Zelfs de mensen die wel van zijn bestaan afweten, zoals de doktoren, verpleegsters en psychologen zijn niet instaat verder te kijken dan zijn fysieke verschijning. Al Ivan’s creativiteit, vindingrijkheid en levenslust ontgaat hen. Dit is waarom Polina zo belangrijk is voor Ivan, ze erkent zijn bestaan en neemt de moeite om de echte Ivan te leren kennen.
Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko is rauw, schrijnend eerlijk, soms vertederend, maar bovenal ontzettend grappig. Het boek was een bijzondere ervaring. Ik ben blij dat ik Ivan heb leren kennen en hoop van harte dat nog veel meer mensen Ivan’s verhaal met zich mee zullen dragen.
Deze recensie is geschreven door Christa Laurens, 18 jaar, eerstejaars studente Wijsbegeerte, Universiteit Leiden
Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko/ Scott Stambach/ vertaald door Jan Mellema/ Uitgeverij The House of Books/ januari 2017/ 320 pag./ ISBN 9789044348286