Flaptekst: “Acht mensen komen op een zondag in een schoolgebouw samen voor de opnamen van een wetenschapsprogramma. Maar die worden nooit gemaakt. Want plotseling klinkt er een knal. Op bevel van de autoriteiten gaan ramen, deuren en gordijnen dicht. En ze blijven dicht. Eerst dagen, dan weken. Door de ogen van tv-redactrice Merel zien we hoe de groep probeert zich staande te houden in een nieuwe wereld. Een wereld van duisternis en isolatie. Van slapen op een gymmat en tien korrels rijst per dag. Naarmate de voedsel voor raden verder slinken, lopen de spanningen tussen de schoolbewoners steeds hoger op. Als alles wat er was er niet meer is, wat is dan nog de waarde van liefde, loyaliteit en vriendschap?”

Tijdens de eerste bijeenkomst van De Leesfabriek in Zeeland in Goes werden ons wat boeken voorgeschoteld. Voordat het programma begon, was er tijd om even in die recent uitgegeven boeken te neuzen en met elkaar te praten. De cover van

Alles wat er was

sprong er voor mij meteen uit. Of dat nu kwam doordat het me deed denken aan de voorkant van het album

Vultures

van Kensington of door de contrastvolle en abstracte vormgeving weet ik niet. Toen ik de flaptekst las, dacht ik meteen: ‘Dit moet ik lezen!’

Het boek (ik zal proberen geen spoilers te geven) begint met een groep mensen van negen personen: Merel, Leo, Barry, Nathalie, Kasper en Joeri. Merel de redacteur, Leo de presentator, Lotteke de cameravrouw en Barry de producer werken bij de televisie. Nathalie is de moeder van Joeri en Kasper is de leraar van Joeri. In de school van Joeri was het plan om opnames te maken voor een programma wat over talent zou gaan en waar Joeri de hoofdrol zou hebben. Opeens klinkt er tijdens het eerste shot een oorverdovende knal. Niemand weet wat er gebeurt en op bevel van de autoriteiten worden alle kieren en gaten gedicht. Lotteke vertrekt al snel uit de school en komt verder niet meer in het verhaal voor. Merel vertelt in het boek hoe ze met een groep mensen als het ware opgesloten zit en ze samen proberen te overleven. Want wat moet je als de minimale voedselvoorraad bijna op is, je continu op elkaars lip zit en de schoolbibliotheek al uit je hoofd weet?

Het boek is ingedeeld in hoofdstukken die betiteld zijn met nummers van dagen. Merel, de hoofdpersoon, vindt in een bureau van ene Melissa een agenda die ze besluit te gebruiken, bij wijze van dagboek. Het boek begint met dag 91, als je dat hoofdstuk hebt uitgelezen begrijp je dat het goed mis is.

‘Uren, middagen, nachtenlang hadden we hierover gepraat. Dan opperde Kasper dat we ons mentaal en praktisch moesten voorbereiden op een periode van weken of zelfs maanden, zei ik dat we eerst maar moesten afwachten, riep Barry dat hij gek werd van onzekerheid en zei Leo dat Barry dat niet moest doen, gek worden, omdat de situatie er niet minder onzeker op zou maken, alleen een stuk onaangenamer’.(blz,5, DAG 91) De dagen zijn dus niet chronologisch achter elkaar gezet, het is helemaal door elkaar gehusseld. Soms raak je hierdoor in de war. Wanneer Merel af en toe niet meer zo duidelijk formuleert is het soms lastig te volgen wat er allemaal gebeurt. Na een bepaalde gebeurtenis schrijft Merel opeens aan ‘je’ en niet meer zozeer algemeen.

Merel denkt in de periode dat ze vast zit in de school vaak diep na. Haar gedachten worden prachtig weergegeven: ‘Er is iets raars met mijn dromen. Ze gaan niet meer over vroeger. Ik bedoel: ze gaan niet meer over mijn huis, mijn vrienden, de mensen van de redactie of dat ik naakt over een bos vlieg. Droom ik nu,dan gaat het over hier: de gang, de lokalen, Barry, Leo, Natalie. Wanneer ik wakker word zijn ze er nog steeds: de gang en de lokalen en de anderen. Ik had dus net zo goed kunnen blijven slapen, denk ik steeds vaker.’ (blz 96, DAG 2) Het zijn realistische gedachten, iedereen begrijpt wat ze bedoelt. Verder denkt ze over zaken na waar je in je ‘normale’ leven niet echt bij stilstaat. Ze schrijft vaak op hoe het in de ‘oude situatie’ was. Een goed voorbeeld is hiervan het moment waarop ze over vakanties praat: ‘En of het leven ooit weer zal beteken dat we dertig weken werkt en dan twee weken niet, en dat je in die twee weken een trein of vliegtuig neemt naar een plek om daar een tijdje rond te lopen, iets te kopen, en foto’s te maken voor de mensen die er niet bij waren, omdat je wilt dat zij weten wat jij zag toen ze jou niet zagen’.(blz 10, DAG 9)

Er is veel spanning aanwezig in het boek. Dit kan komen doordat de dagen door elkaar staan en je soms opeens een stuk leest wat 50 dagen later is. Hierdoor weet je opeens dat er wat gaat gebeuren, maar wat precies weet je pas als je weer wat verder leest. Ik vind het ontzettend knap gedaan dat er spanning aanwezig is in een boek wat zich steeds in dezelfde ruimtes afspeelt. Iedereen kan zich iets voorstellen bij de oplopende spanningen tussen mensen die dicht op elkaar leven, terwijl ze tegelijkertijd niet zonder elkaar vinden. Door de door elkaar staande dagen werd ik soms als lezer erg heen en weer gesleurd. Op het ene moment had ik hoop, op het andere moment dacht ik: ‘Oei, dit gaat helemaal mis…’

‘Goede morgen schoonheid.’

‘Goedemorgen. Ga je me niet vertellen wat voor dag het is?’

‘Zondag.’

‘Ah. Vandaag ontbijt op bed dus.’

‘Hmmm.’

‘Wat?’

‘Er is iets. Ik weet niet…’

‘Wat?’

‘Niet schrikken.’ (blz 13, DAG 136)

Kortom, ik vond het een ontzettend goed boek. Je wilt het in één keer uitlezen. Het taalgebruik van Bervoets is heel helder en strak. Ik weet niet of ik dit boek aan iedereen zou aanbevelen, het moet maar net je genre zijn. Als ik eerlijk mag zijn was het een stuk luguberder en woester dan ik in eerst instantie had gedacht. In ieder geval is het geen standaard boek waarbij je het einde zo kan voorspellen. Voor mij was het een nieuw genre, misschien dat dat ook een rol speelt. Het is zeker weten geen simpel boek, ik denk dat ik sommige dingen/elementen ook ‘gemist’ heb. Misschien dat ik de ambiguïteit na een tweede keer lezen, beter kan vinden. In ieder geval is dit boek een heel goed voorbeeld van een apocalyptische thriller.

Deze recensie is geschreven door Christina de Korte, 17 jaar, leerling van het CSW van de Perre te Middelburg

Alles wat er was / Hanna Bervoets / Uitgeverij Atlas/Contact / 2013 / 256 pag. / ISBN 9789025440374