Vreemd. Dat is het eerste woord dat in me opkomt bij het lezen van dit boek. Niet alleen de zinsconstructies met woorden als ‘enigste’ en ‘niemand niks’ zijn apart, ook het verhaal zelf is ronduit vreemd te noemen. Het verhaal speelt zich af in de Hemeltuin, waar Calamity Leek al zolang ze zich kan herinneren samen met haar zusters woont. De Tuin wordt afgebakend door de Tuinmuur en daarmee wordt Calamity’s leefwereld gescheiden van de Buitenwereld. Binnen de grenzen van de Hemeltuin heerst Moeder, die door de zusters gezien wordt als de Dochter van de Godin en die zegt dat ze hen uit de klauwen van de duivelmannen heeft gered. De duivelmannen hebben het op de vrouwen gemunt en samen met Tante leidt Moeder de zusters op tot strijders die op een dag aan de andere kant van de Muur de strijd tegen deze duivelmannen zullen aangaan.

Calamity heeft het helemaal voor elkaar. De Appendix, waarin geschreven staat hoe de bizarre wereld in de Hemeltuin in elkaar zit, kent ze helemaal uit haar hoofd en daarmee is ze het lievelingetje van Tante. Bovendien kent ze haar Bestemming en is ze er klaar voor ten strijde te trekken. Maar dan gebeurt er plotseling iets verschrikkelijks: een eigenwijze zuster, Truly Polperro, klimt op de Tuinmuur, valt er vervolgens vanaf en sterft niet veel later. Vlak voor ze sterft weet Truly echter wel één ding duidelijk te maken: er waren geen duivelmannen te zien aan de andere kant van de Muur. Hiermee is de nieuwsgierigheid bij de zusters aangewakkerd. Vooral zuster Annie begint te twijfelen aan alles wat ze al die jaren als vanzelfsprekend heeft aangenomen. In tegenstelling tot Calamity’s zusters blijft Calamity zelf voet bij stuk houden dat er wel degelijk duivelmannen zijn en dat het gevaarlijk is aan de andere kant van de Muur. Je leest het hele boek door vanuit het perspectief van Calamity. Ze heeft alle cruciale gebeurtenissen van de afgelopen tijd opgeschreven zoals zij ze heeft ervaren. In het boek lees je als het ware haar levensverhaal, haar boekwerk. Soms maakt het ik-perspectief het verhaal een beetje eentonig. Het is voor de lezer moeilijk om Calamity serieus te nemen, omdat ze zo naïef is. Terwijl je steeds meer informatie krijgt over de leugens en de mannenhaat van Moeder en Tante, blijft Calamity stellig geloven in alles wat haar is aangepraat en weigert ze de feiten die voor haar neus liggen te accepteren. Dit maakt het boek heel erg triest. Wat grappig is om te beseffen, is dat Calamity vernoemd is naar Calamity Jane. Deze Amerikaanse vrouw werd bekend door haar ‘mannelijke’ gedrag in het Wilde Westen. Na de Amerikaanse Burgeroorlog trad ze in dienst als verkenner voor een cavalerie-commandant en droeg ze een soldatenuniform. Haar avontuurlijke gewoontes en ruige levensstijl maakten haar tot opzienbarend voorbeeld voor veel onafhankelijk denkende vrouwen van haar tijd. Ook Calamity Leek treedt als het ware in dienst, maar dan bij Tante en Moeder. Tante en Moeder houden haar en haar zusters gescheiden van de Buitenwereld, waar mannen rondlopen die als ‘duivels’ worden gezien. Als je er bij stilstaat is deze scheiding tussen de zusters en de duivelmannen een soort vreemde vorm van feminisme, waarbij de vrouwen zich sterk maken voor de strijd tegen de mannen. Wat ik had verwacht, was een vreemd, maar grappig fantasyboek. Grappig is het boek eigenlijk nauwelijks. Misschien zou je kunnen lachen om de bizarre gedachten en verzinsels van Calamity, maar uiteindelijk maakt dit boek je eerder aan het huilen dan aan het lachen.

De omgeving die in het boek geschetst wordt, is inderdaad wel fantasy-achtig te noemen. Maar, in tegenstelling tot wat je bij fantasy zou verwachten, is spanning eigenlijk maar een kleine factor in het geheel. Paula Lichtarowicz gaat veel dieper in op de psychologische kant van de leefwereld van Calamity. Op zich is dat niet heel verrassend, aangezien Paula psychologie heeft gestudeerd. “Hoe denkt Calamity en waarom denkt ze zo?” is eigenlijk wel de hoofdvraag in dit boek.

Stapje voor stapje legt Paula Lichtarowicz Calamity’s wereld bloot aan de lezer en zo krijg je steeds meer inzicht in het denken van Calamity. Dat is best wel bijzonder. Op het eerste gezicht zou je Calamity Leek voor gek verklaren om haar eigenaardige ideeën. Maar omdat je door de ogen van Calamity zelf kijkt en niet door die van de buitenstaander die eigenlijk van niets weet, krijg je steeds meer inzicht en begin je beetje bij beetje te begrijpen hoe ze denkt. Toch blijft het voor de lezer frustrerend dat Calamity, hoewel al haar andere zusters steeds meer beginnen te wennen aan het leven in de, voor de lezer gewone Buitenwereld, zich niet wil aanpassen en toch nog steeds blijft geloven in leugens.

Je zou in dit verhaal een parallel kunnen zien met hoe mensen die mishandeld of misbruikt worden niet beter weten en denken dat het normaal is wat hen overkomt.

Ook deed het me denken aan sekten waar de meest bizarre ideeën worden verkondigd. Neem bijvoorbeeld het waargebeurde verhaal van een Zuid-Afrikaanse priester die zijn kerkgemeente gras liet eten om ‘dichter bij God’ te zijn. Zijn volgelingen deden precies wat hij zei, omdat ze hem vertrouwden en dachten dat ze er God groot mee konden maken. Dit besef geeft een nieuwe lading aan het verhaal. Misschien is het verhaal wel helemaal niet zo bizar als je zou denken: er gebeuren immers echt zulke dingen op de wereld. Kort samengevat is Het eerste boek van Calamity Leek verrassend, bijzonder, maar voldoet het net niet helemaal aan de verwachtingen. Als je eens een boek wil proberen dat anders is dan anders is dit zeker een aanrader. Houd je niet zo van doordenken bij het lezen van een boek, kan je dit boek beter niet oppakken.

Deze recensie is geschreven door Jedidja Stikkelorum, 15 jaar, VWO leerling van het Pascal College in Zaandam

Het eerste boek van Calamity Leek / Paula Lichtarowicz / Vertaling door Maaike Bijnsdorp / Uitgeverij Nieuw Amsterdam / 2013 / 304 pag. / ISBN 9789025441319