Door Irene en Valerie

Kun je jezelf en je boek voorstellen?


Ik ben Stefan Raatgever, 41 jaar, popjournalist en interviewer. Voorheen bij het Algemeen Dagblad en tegenwoordig bij Het Parool. Daar doe ik veel voor het weekendmagazine. Dit boek is mijn debuut (nu een paar weken geleden uitgekomen). Een Young Adult, dus voor 15 jaar en ouder, maar eigenlijk voor iedereen die interesse heeft in het onderwerp opgroeien, zoeken naar jezelf, het vormen van een identiteit.

Het verhaal speelt zich af op een middelbare school. Alec, een doorsnee jongen van 19 jaar is een jaar blijven zitten en zit nu in zijn eindexamenjaar. Hij woont in een rijtjeshuis in een gewoon stadje en heeft een vrij gewoon leven. Er is alleen iets wat hem dwarszit en hij weet nog niet wat. Er veranderd iets in zijn leven als een nieuwe jongen in de klas komt en het leven van Alec op zijn kop zet. Hij wordt verliefd, komt erachter dat hij homo is en zijn coming out naar familie en vrienden volgt. Alleen de liefde naar de jongen toe… lukt dat nog of niet?

Als recensenten en fervent lezers bladeren we graag nieuwe brochures van uitgeverijen door. Dit is het boek met de opvallendste cover en langste titel. Hoe zijn deze tot stand gekomen en zit hier een betekenis achter?


De titel komt uit mijn eigen brein en bij de totstandkoming van de cover heb ik alleen hier en daar wat bijgestuurd, maar is verder door de uitgever uitgewerkt. De titel heeft natuurlijk een duidelijke link met de inhoud, het moest eruit springen. Net als de cover. Als je door de boekhandel loopt, moet je het boek ook zien liggen.

Over de titel en de link met de inhoud: er komt wel een klif voor in het boek waar al dan niet van af moet worden gesproken. Het is ook een duidelijke metafoor voor het proces waar Alec doorgaat. Durft hij van zijn veilige plek te komen en de sprong in het diepe te wagen?

Het tweede deel van de titel is belangrijk om te weten dat het een hoopvol boek is en dat de lezer dat meekrijgt. Dat hij niet te pletter slaat. Daarmee wil ik zeggen tegen mensen die dezelfde worsteling doormaken: het komt goed. Het is moeilijk, maar het komt goed. Je voelt je alleen, maar je onderschat misschien de liefde om je heen bij vrienden en je ouders. Je komt zacht terecht.

Wanneer en hoe voelde je dat je hier een boek van wilde maken of er überhaupt iets mee moest?


Het boek kreeg pas richting toen ik helder had dat ik het voor de 19-jarige Stefan zou moeten schrijven.


Ik moest die jongen in gedachten houden; wat zou hij gelezen willen hebben, wat zou hem steun geven, een duwtje in de rug? Ik durfde toen zelf niet op onderzoek uit te gaan, maar ik had op een bepaald moment een boek van Gerard Reve; daar zat een verhaal in over een man die een jongen ging verleiden. Daar kon ik helemaal niks mee en vond ik eng. Terwijl ik, nu terugkijkend, best een fijn verhaal kon gebruiken op dat moment. Toen ik dat op mijn eigen schrijfwerk betrok – iets maken waar ik zelf iets aan had gehad -, wist ik wat ik wilde maken. Ik hoop dat anderen er iets aan hebben.

Ik was eerst begonnen met schrijven met het idee: ik wil zelf eens de regie in handen nemen. Dat liep heel snel vast, want er zat geen richting in. Ik heb toen alle hoofdstukken, op één of twee na, weggegooid. Zes jaar geleden ben ik écht begonnen. Toen dacht ik: nu moet ik dit verhaal opschrijven en dan zie ik wel wat ik ermee doe. Het is echt een proces met horten en stoten geweest. Dan kwam er weer wat tussen, andere boeken die niet doorgingen, het leven, werk.… Daardoor lag het schrijfproces soms ook stil.

Het heeft in totaal ongeveer tien jaar geduurd. Soms schreef ik drie jaar geen letter en pakte ik het daarna toch weer op. Het was al even klaar voor ik het voor het eerst opstuurde naar een uitgever, natuurlijk. Toen kwam er een aflevering van De Wereld Draait Door met Splinter Chabot, waar hij iets vertelde over zijn boek. Hij was daar ook met zijn vader. Op die avond kreeg ik een appje van de uitgever waar ik het naartoe gestuurd had: hij is je voor. Een paar weken later kreeg ik bericht: we gaan het boek niet uitgeven. Jammer, want het is zo belangrijk dat verhalen hierover uitgegeven worden.

Voelde het alsof je met je verhaal ook op een klif stond en twijfelde je of je moest springen, niet wetend hoe je terecht zou komen? Was je bang voor de reacties van je omgeving?


De onzekerheid was nog niet helemaal weg nee. Het idee ‘dit kan ik schrijven en naar buiten brengen, ik durf erachter staan’, moest groeien. Nu vind ik het echt helemaal oké om erover te vertellen, ook in interviews. Maar toen ik eraan begon, toen ik net 30 was geworden, was ik daar nog niet denk ik. Nu denk ik: als bekenden in mijn omgeving zich concreet in een situatie herkennen, prima. Voor het verhaal zelf hoop ik dat zoveel mogelijk mensen zich er in herkennen.

In hoeverre is dit boek autobiografisch?


Voor een heel groot deel wel, Alec lijkt heel sterk op mij met zijn worsteling, gepieker en onzekerheden. Eenmaal uitgetwijfeld, begint hij weer opnieuw. Het is precies mijn worsteling geweest; ontdekken wie ik ben. De rest is een mooi verhaal; de klif, de liefde voor het andere personage. Ik weet dat dat voor veel jongeren belangrijk is in dat proces. Er is vaak één persoon die het hele langzame proces in een stroomversnelling trekt. Hoewel dat bij mij niet zo aan de orde was, daarom heeft het bij mij wellicht nog langer geduurd (lacht).

Alec zit met zo’n sterk gevoel, hij kan er niet omheen, die liefde is enorm.

Heb je bewust dingen veranderd/weggelaten in het verhaal van Alec?


Ja, de ouders. In mijn geval waren ze heel progressief en ruimdenkend. Dat is niet iets waarvan ik denk, zeker niet een aantal jaren terug, dat het representatief is voor Nederland. Mensen zijn in heel veel gezinnen wellicht al ver in acceptatie en beeld over homoseksualiteit, maar lang niet overal. Bijvoorbeeld in kleine gemeenschappen en stadjes, met ouders die het niet gewend zijn om ver buiten hun eigen grenzen te kijken. Ik zocht dus die heel Nederlandse – denk ik – setting om het verhaal zich af te laten afspelen. Ik heb Alec nog wat meer durf en energie gegeven. Als ik mijn getwijfel letterlijk had uitgeschreven, was het wellicht een bijzonder saai boek geworden. Toch zit het wel in het boek. Alles om je heen neemt heel grote vormen aan in je gedachten als je in die cirkel zit: bang voor je coming-out, dat je gepest gaat worden Dat wordt allemaal groter en groter in je hoofd, je bent bang om dat kwijt te raken. Dat heb ik zeker verwerkt in het verhaal, maar ik denk dat het in mijn hoofd wel nog intenser was, maar dat was wellicht niet zo boeiend meer in het verhaal.

Ik heb tegen mijn ouders wel gezegd dat zij niet zo ‘bekrompen’ waren als de ouders in het boek. Dat hebben ze wel begrepen (lacht). Voor hen waren het ook emotionele tijden, maar ondertussen heb ik er wel weer een goed gesprek over gehad met mijn moeder. Het leverde iets moois op.

Hoe voelde het schrijven van dit boek? Voelde dit als een tweede coming-out voor jou?


Aan de ene kant heel erg fijn, dat heeft vooral te maken met mijn werk. Het voelde als een vrije oefening. Niemand die vertelde hoe lang het mocht/moest worden en wat het onderwerp moest zijn. Die schrijfvrijheid was heerlijk. Aan de andere kant ook heel confronterend, want ik moest echt terug naar de ervaringen van toen om het zo waarheidsgetrouw weer te geven. Tot de coming-out plaatsvond, was het zeker niet de beste tijd van mijn leven. Het schrijfproces was ook genieten door het schrijven over de positieve reacties na mijn/Alecs coming-out.

De piekerscenes waren lastig en zwaar, ook schrijftechnisch om het boeiend en voelbaar te maken en houden. De scène met de discotheek was daarentegen heerlijk om te schrijven.

Ik vond het belangrijk dat er ook pogingen tot humor in zouden zitten om het niet te zwaar te maken. Als je zelf in dat proces zit, loop je al te piekeren en daarom wilde ik niet dat mijn boek iets extra’s zou worden om van wakker te liggen (lacht). Met Thomas heb ik heel veel lol gehad. Mocht het boek een vervolg krijgen, zou Thomas zeker terugkomen.

In hoeverre krijgt Bjorn nog een verhaal? Speelt er iets om daar iets mee te doen?


Ik wil het wel heel graag eigenlijk. Hij komt er een beetje slecht uit; hij is opgebouwd uit wat ex-liefdes van mij waarmee het ook niet helemaal lekker is afgelopen. Ieder gedrag heeft ook zijn reden, dus wellicht is er iets dat verklaart waarom hij zich zo gedraagt. Op het einde komt dat even aan bod. Als er een tweede boek komt, zou het dezelfde personages kunnen bevatten. Het verhaal is rond, maar niet helemaal af. Ik twijfel of ik dan Alex of Bjorn als vertrekpunt moet nemen. Dan wordt zijn mysterie een beetje beter begrijpelijker, maar ik twijfel nog of het boek er komt en vanuit welk perspectief.

Ieder hoofdstuk begint met een stukje songtekst, speelt muziek voor jou een grote rol?


Ik vind het ook gewoon leuk om precies die teksten te zoeken die bij het hoofdstuk passen. Het zijn allemaal nummers die ik zelf goed vind, dat vond ik een voorwaarde. De liedjes worden ook jonger als Alec ouder worden, dus ze groeien mee met het hoofdpersonage (chronologisch). Het is fijn dat Christon er een nieuw liedje aan wilde toevoegen, echt geweldig. Ik ben er super trots op.

Is op die manier ook de songtekst voor het boek tot stand gekomen?


De songtekst komt vanuit hem, ik heb het hem gevraagd. Ik schrijf vaak over muziek, maar soms ook over films; daar zit altijd een titelsong bij. Als James Bond dat kan, kan ik dat ook! Niet zelf natuurlijk (lacht), maar ik ben naar hem toegegaan en heb gevraagd of hij het zag zitten. Ik heb over de thematiek verteld, gevraagd of hij het boek wilde lezen en als hij het wat vond, er een nummer over kon schrijven. Knap dat hij zelfs de gehele titel erin heeft kunnen verwerken.

De laatste jaren zijn er meer boeken verschenen met dit thema. Wat is voor jou de toegevoegde waarde van jouw boek? Vind je dat dit thema genoeg aandacht krijgt?


Ik vind dat er zoveel mogelijk boeken als dit moeten zijn. Het onderwerp is in de kern dan altijd hetzelfde, maar elke situatie is zo anders en het is belangrijk dat iedereen zijn eigen versie/situatie kan vinden. Daarom moeten er juist heel veel boeken zoals deze zijn. Bijvoorbeeld het boek van Splinter Chabot; hij is een heel ander type, Alec ook. Daarom is het belangrijk dat er meer boeken zijn, sommige jongeren lijken op hem, anderen op mij. Iedereen moet zichzelf kunnen herkennen.

Wat hoop je dat dit boek kan doen voor jongeren/lezers?


Het zal voor veel mensen een boek zijn dat fijn was om te lezen en niet meer dan dat. Ik zou het mooi vinden als er een paar jongeren, die middenin dat proces zitten, dit boek in handen kunnen hebben. Dat ze daar een fijn gevoel aan overhouden: je bent niet alleen, wees niet bang. Ik zou het heel fijn vinden als dat zou lukken.

De jongen die van de klif sprong en zacht terechtkwam / Stefan Raatgever / Uitgeverij Luitingh Sijthoff / 2022 / 224 blz / ISBN 9789024597208