Het begin van veel meer
Lichte jaren van
Elizabeth Jane Howard
start indrukwekkend: een zeer uitgebreide stamboom, gevolgd door alle gezinslijsten, met alle hulp in de huishouding, siert de eerste bladzijden. Een scala aan namen, bijnamen incluis, voorspellen het een en ander: Lichte jaren, het eerste deel in de familiekroniek over de Cazelets, doet een beroep op je geheugen.
Al snel blijkt dit het geval: de stambomen en namenlijsten zijn allesbehalve overbodig. Howard situeert haar verhaal rond de jaren 1937 en 1938. Ze neemt de lezer mee naar het Engeland van voor de Tweede Wereldoorlog en schept een haarscherpe couleur locale: ‘Als het huwelijk niet de carrière van de vrouw is, wordt het geen goed huwelijk.’ De door haar beschreven wereld, waarin de Victoriaanse wereld omarmd en bekritiseerd wordt, lijkt voor de lezer niet in te denken: het is traditioneel, zeer conservatief, maar tegelijkertijd bij vlagen indrukwekkend realistisch. Uiterst gedetailleerd, zonder te expliciet te worden, beschrijft Howard het standenverschil, waarbij ze aandacht schenkt aan alle lagen in de maatschappij, van hulp in de huishouding tot baronie.
De lezer neemt een kijkje in de keuken van de familie Cazalet. Het blijkt een familie waarbinnen de verschillen zo groot zijn als dag en nacht. Waar het ene gezin rijk is, en alles kan doen en laten, moet het andere gezin elk dubbeltje omkeren. Middels een alwetende verteller leert de lezer alle familieleden, inclusief hun gedragingen en gedachtegangen kennen. Ook hierbij is Howard bijzonder consequent: de Cazelets ademen, bijna allemaal, de jaren ’40. Ze zijn traditioneel, volgen de normen en waarden van toen en lijken tot grote schrik van de lezer niet te willen of kunnen veranderen. Het is zo, en zo moet het blijven. Slecht kleine opmerkingen in het verhaal laten zien dat personages eigenlijk wel weg willen komen uit de sleur: ‘Simon moest de zolder blijven houden omdat hij een jongen was (waarom maakte dat in vredesnaam verschil?)’. Grote uitzondering lijkt zuster Rachel: zij valt op Sid, een mens van haar eigen geslacht. Echter, ze zal haar liefde tussen haar, Sid en de lezer moeten houden, want het ‘hoort’ niet zo.
Lange tijd beschrijft Howard de levens van de verschillende families naast elkaar. Op een natuurlijke manier laat ze de lezer heen en weer wandelen tussen de verschillende gezinnen van de broers en zussen Cazelet: Hugh, Edward, Rachel en Rupert. Vervolgens laat ze de verschillende gezinnen bij elkaar komen, op het erf van de ouders. Howard beschrijft hoe het leven van zowel de volwassenen als de kinderen vorm krijgt en komt daarbij heel dagelijkse problemen, zoals de waterpokken, tegen. Tegelijkertijd krijgen ook niet-alledaagse problemen een rol in het verhaal. Overspel, de dreigende oorlog en (on)gewenste zwangerschappen laten zien dat ook het leven van de hogere burgerlaag niet altijd onaangeraakt blijft. Interessant daarbij zijn de verschillende karakters en hun gedachtegangen. Op ogenschijnlijk natuurlijke wijze zet Howard tegenstellingen binnen de familie tegenover elkaar en laat ze de lezer scheidsrechter spelen.
Lichte jaren lijkt het prachtige begin van een nog veel mooiere familiekroniek. Het verhaal is, zeker in het tweede deel, sterk, de decors zijn prachtig beschreven en de couleur locale is volledig uitgedacht. Louter het gekozen perspectief gooit op diverse momenten roet in het eten. Bij vlagen heeft de lezer met een zeer afstandelijke alwetende verteller te maken, die zichzelf de mogelijkheid verschaft de personages te bekritiseren. Tegelijkertijd haalt de verteller de personages soms heel dichtbij, door zich te gedragen als het personage zelf. Het gevolg is een duw-en-trekspel met soms ietwat gekunstelde zinnen: ‘Het duizelde Rupert gewoon toen hij zijn vaders studeerkamer uit kwam en de trap op wilde gaan naar Zoë, maar hij bedacht zich en ging naar de salon, waar niemand zou zijn, zo wist hij, aangezien de baronie hem nooit gebruikte tot na het diner.’
Veel pijn doet het Lichte jaren echter niet. De sfeerbeschrijving en het zo normale, maar bijzondere verhaal, overwinnen. Met de Tweede Wereldoorlog in het verschiet belooft Howard dan ook nog veel goeds: ‘Ze las elke dag The Times en er viel niet aan te ontkomen: dit fantastische, veilige land leek opnieuw af te stevenen op een afgrond van bloedvergieten en rampspoed.’