Uiterst zorgvuldig geweven wandkleed

‘Jij bent het toverkind. Jij bent het. Overwin de hemel en de chaos, overwin ons allemaal, overwin deze regels, overwin de wereld van de geesten en de werkelijke wereld, overwin de omkering van de liefde, van het geloof, verkort de centimeters die ons altijd hebben gescheiden van het geluk, overwin het noodlot, dat geen noodlot was.

Overwin mij en jou.’

Wie het zeer lijvige Het achtste leven (voor Brilka) schuwt doet zichzelf tekort en laat een meer dan prachtig verhaal liggen.

Nino Haratischwili

beschrijft in bijna dertienhonderd pagina’s het leven van Brilka’s familie. Via de wortels van de boom, chocoladefabrikant Ketevan, kruipt ze in zeven ‘boeken’ van tak, naar tak, om vervolgens uit te komen bij het achtste boek: ent ‘Brilka’. Ze stelt het leven van de familie centraal, en bespreekt daarbij de geschiedenis van Georgië. Ze maakt ons allen deelgenoot, lotgenoot en tijdgenoot. Het achtste leven (voor Brilka) bevat geen letter teveel en ademt een door hoop en wanhoop beleefde geschiedenis.

‘Mijn kindertijd begon niet in 1973, nee, hij begint veel eerder, hij gaat verder terug. Mijn kindertijd, de tijd dat ik me vrij en gelukkig voelde omdat ik zo zeker was van Stasia’s liefde en dacht nooit iets anders nodig te hebben, zijn die verhalen. Waar ze beginnen, begin ik ook.’ Haratischwili neemt de lezer mee naar het leven van Nitsa. Het is 2006 wanneer het nichtje van Nitsa, Brilka, haar in Wenen komt bezoeken. Zij wil weten wat er in het verleden in de familie is gebeurd. Nitsa, die het op haar beurt niet kan vertellen, besluit het op te schrijven. Ze keert terug naar de basis van haar familie: chocoladefabrikant Ketevan. Ze start haar verhaal met Stasia, een van de dochters van Ketevan. Langzaam klimt ze omhoog via zussen, dochters, zoons en broers, om uiteindelijk uit te komen bij haar eigen verhaal.

En dat familieverhaal bevat de rijke geschiedenis van Georgië. Haratischwili leidt de lezer door geschiedenisgebeurtenissen als de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, de ramp met Tsjernobyl, de Praagse Lente en de onafhankelijkheid van Georgië. Ze gidst ons door alle oorlogen, door alle corruptieschandalen en langs alle vormen van machtsmisbruik. Ze laat de lezer kennismaken met het harde bestaan. Op alle fronten.

Vanaf de eerste bladzijde ademt het achtste leven (voor Brilka) kracht. Haratischwili hanteert een uiterst bijzonder en goedgekozen perspectief om haar verhaal te vormen: ze laat Nitsa vertellen over het verleden. Regelmatig voorziet Nitsa, op haar beurt, het verhaal van extra commentaar in haar poging de lezer én Brilka de geschiedenis te laten ervaren: ‘De zorgen van mijn betovergrootvader waren begrijpelijk, Brilka, want het waren werkelijk roerige tijden. Uiterst roerig.’ Af en toe haalt ze Brilka en de lezer uit het verhaal door Brilka letterlijk aan te spreken of te benoemen dat ze geschiedenisgebeurtenissen niet geheel zeker weet. Mooie vooruitwijzingen daarbij laten zien dat Nitsa meer weet dan haar poppenspelers op dat moment.

De stamboom van Brilka’s familie blijkt al snel de schuiljas van Haratischwili. Het vormt de schuiljas waarin ze zich kleedt terwijl ze de lezer informeert over geschiedenis van Georgië. Het verhaal is soms gruwelijk, bij vlagen zeer poëtisch, maar bovenal emotioneel en schrijnend: ‘De wereld deed een reidans. De skeletten onder de grond gaven het ritme aan. De rozen bloeiden alleen nog zwart. Alle wegen voelden aan als zwaaiende hangbruggen die elk moment konden instorten. Zelfs de sneeuw kreeg een blauwe weerschijn. De hemel was doorboord; ook aan de horizon zag je kogelinslagen en de zon stond weliswaar vermoeid te stralen, maar kon geen warmte meer geven.’

Langzaam, hoe dichter de lezer de top van de boom nadert, komt Haratischwili bij de essentie van haar verhaal; ieders leven begint voor de geboorte. Nitsa’s verhaal in Het achtste leven (voor Brilka) vormt het bewijs. Haar verhaal begon eerder. Veel eerder. Een rauw en eerlijk verhaal eindigt tegen 2006; het moment dat Brilka’s verhaal begint: ‘de eerste trein van haar Odyssee’. Het achtste leven (voor Brilka) blijkt het lezen van elke letter meer dan waard. ‘De Sovjet-Unie had na zeven decennia haar tijd gehad, ze had zichzelf van binnenuit al opgevreten, alle energie en hulpbronnen verbruikt; ze had zich in zichzelf verslikt, maar kon zichzelf nog niet uitkotsen.’

Het achtste leven (voor Brilka) / Nino Haratischwili / Vertaald door Elly Schippers en Jantsje Post / Uitgeverij Atlas|Contact / 1270 blz. / ISBN: 978 9025 448417