De moderne tragische komedie

Ergens in een klein stadje in Kroatië woont de alleenstaande Andrej. Hij is postbezorger van de stad en zorgt er elke keer weer opnieuw voor dat iedereen zijn post krijgt. Samen met Josip vormt hij de spil van

De pelikaan

van Martin Michael Driessen. De bijna tweehonderd pagina’s tellende roman staat te boek als een komedie, maar bevat ondanks dat ook genoeg tragedie. Driessen steekt zijn bijzondere verhaal in het klassieke vijfdelige jasje en creëert zijn eigen tragedie-komedie.

Naast Andrej is Josip de andere hoofdpersoon van het verhaal. Hij is de machinist op de kabelspoorbaan en brengt mensen van beneden naar boven en omgedraaid. Op een dag komt Andrej erachter dat Josip zijn gekke vrouw belazert met een andere vrouw. Hij heeft fotomateriaal en besluit de man te chanteren. Middels met krantenletters beplakte brieven maant hij Josip geld af te leveren. Op die manier houdt hij Josips geheim nog een tijdje geheim.

In alles lijkt de start van De pelikaan op een welbekende klucht. Driessen zet met zowel Josip als Andrej twee karikaturen neer: ‘Andrej was erg groot, wat hem nochtans als keeper niet veel voordeel had verschaft omdat hij onhandig en in wezen niet sportief was. Hijzelf had zijn meer dan gemiddelde lengte altijd als iets bijzonders beschouwd, tot hem duidelijk werd dat die net als zijn zeer grote neus en zijn enorme schoenmaat eerder belachelijk werd gevonden. Dat had hij de mensheid nooit vergeven.’ Beide mannen krijgen weinig basis mee en als lezer is het in eerste instantie zoeken naar de karakters van de twee.

De plot mondt al snel uit in een ogenschijnlijk oppervlakkig verhaal dat iedere lezer een glimlach op het gezicht zal brengen: de ene dorpsbewoner zal de andere chanteren, maar dit kan natuurlijk nooit goed gaan. Dit gebeurt wanneer Andrej een ongeluk krijgt en Josip zijn postronde eenmalig overneemt. Hij ontdekt dat Andrej mensen belazert en besluit daarop Andrej te chanteren. Het lijkt een win-winsituatie: hij laat Andrej zien wat hij weet van hem én hij krijgt geld binnen dat hij vervolgens aan degene die hem chanteert kan geven. Het kat-en-muisspel lijkt gestart en als lezer wacht je tot het verkeerd afloopt.

Typerend voor een klucht, alsmede voor dit verhaal, zijn de toevalligheden in het verhaal, de onverwachte en verwachte wendingen en de sterk vergrote tekortkomingen van alle personages. De luchtigheid die bij menig lezer een glimlach veroorzaakt behoort er ook toe.

Zo beschreven lijkt De pelikaan louter een komedie waarbij de lezer niet te veel diepgang moet verwachten. Echter, het tegendeel blijkt waar. In de laag onder de eerste verhaallaag verwerkt Driessen de dreigende Balkanoorlog en laat hij zien wat dit doet met het stadje dat eigenlijk nog niet volledig hersteld is van eerdere oorlogen. Tegelijkertijd laat hij zien hoe vriendschappen ontstaan, verbroken kunnen worden en hoe er eigenlijk luchtig naar het leven gekeken kan worden.

De pelikaan is daarmee maar dan zomaar een grappig verhaal. Verpakt in een bijzonder jasje, waarbij soms sterk gevonden uitingen, ‘Zijn stad, die ooit een witte dame was geweest, moest dulden dat de zoom van haar rokken in het slijk hing.’, sieren laat de roman een essentie van het leven zien.

De pelikaan / Martin Michael Driessen / Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam / 199 blz. / ISBN: 9789028280489